Zanim do niego przejdziemy podkreślę, że obok uwarunkowań gatunkowych i odmianowych o zimotrwałości w wielkim stopniu decyduje agrotechnika. Kluczowy jest optymalny termin siewu w odpowiednim zagęszczeniu, ale także poziom nawożenia makro- i mikroelementami.
Mrozoodporność zbóż
Dla żyta groźniejsze od zimy są warunki panujące na przedwiośniu, przede wszystkim zimne wiatry powodujące wysmalanie. Żyto ozime przy braku okrywy śnieżnej wymarza przy temp ok. minus 25 st. C, a pod śniegiem dobrze przetrzymuje spadki temperatury nawet do minus 35 st. C. Mrozoodporność pszenżyta i pszenicy (nieco wyższa dla pszenżyta) można traktować na równi. Gatunki te znoszą spadki temperatur do minus 20 st. C bez okrywy śnieżnej i do minus 30 z okrywą śnieżną. Jęczmień ozimy jest najmniej mrozoodporny spośród gatunków zbóż uprawianych w Polsce. Poważne straty wyrządzają już spadki temperatury do minus 15 st. C bez okrywy śnieżnej i minus 25 st. C z okrywą śnieżną.
Jęczmień w testach
Oceny zimotrwałości jęczmienia ozimego w warunkach laboratoryjnych są nieporównywalne z ocenami odmian pszenicy ozimej i pszenżyta ozimego. Ocena 5 dla pszenicy ozimej ma zupełnie inny wymiar praktyczny niż 5 dla jęczmienia ozimego. W prowokacyjnych doświadczeniach specjalnych mrozoodporność jęczmienia ozimego testowana jest przy znacznie mniejszym stresie termicznym niż mrozoodporność pszenicy i pszenżyta. Temperatura mrożenia roślin jęczmienia w chłodni jest łagodniejsza, tzn. wyższa (od -10 do -14 st. C) niż pszenicy i pszenżyta (od -15 do -18 st. C).
Stres termiczny stosowany w warunkach laboratoryjnych, choć niewielki, to jest wystarczający dla zniszczenia znacznej części roślin jęczmienia ozimego. Najczęściej oceny zimotrwałości z warunków prowokacyjnych dobrze korespondują z ocenami w warunkach naturalnych. Mimo to zima w 2012 r. pokazała, że badania prowokacyjne nie pokazują pełnego obrazu zimotrwałości odmian, a zima tegoroczna to potwierdziła. W tabeli odmiany jęczmienia ozimego uszeregowane są w kolejności rosnącego procentu martwych roślin (pogarszającego się przezimowania). Ważną informacją są podane dla odmian zweryfikowane oceny zimotrwałości wyrażone w skali 9° (9 – zimotrwałość bardzo duża, 5 – średnia, 1 – bardzo mała).
Ważny termin siewu
Jęczmień siany zbyt wcześnie nadmiernie rozrasta się, krzewi i tworzy dużą masę liści, przez co staje się bardziej podatny na wymarzanie w przypadku braku okrywy śnieżnej w zimie, a w warunkach długiego zalegania śniegu często ulega wyprzeniu i porażeniu przez pleśń śniegową. Jęczmień siany późno w warunkach krótkiej jesieni rośnie wolno, słabo się krzewi i niedostatecznie hartuje przed zimą. Gorsze w takim przypadku przezimowanie, mniejsza liczba kłosów jest wynikiem zbyt krótkiej wegetacji jesienią.
W ocenie zimotrwałości COBORU nie były badane odmiany jęczmienia hybrydowego, wśród których wyróżniającą się zimotrwałością cechuje się np. Mercurioo
Optymalny termin siewu jęczmienia ozimego zależy głównie od warunków klimatyczno-glebowych i doboru odmiany. Najlepiej wysiewać jęczmień ozimy w terminie średnio wczesnym, tj.: 10–15 września – w rejonach wschodnich, 12–18 września – w rejonie centralnym, 16–20 września – w rejonach zachodnich. W przypadku jęczmienia ozimego hybrydowego za wczesny jego siew uznaje się termin od 10 do 15 września. Terminem normalnym (optymalnym) dla odmian hybrydowych jęczmienia ozimego jest termin od 16 do
25 września, zaś terminem opóźnionym jest siew od 26 września do 5 października.
Marek Kalinowski
