Po wysiewie rzepaku czas na lustrację szkodników

Dokładna ocena zagrożenia szkodnikami nie jest łatwa. Ponadto umowne progi szkodliwości przedstawione w tabeli dają pewną orientację i są pomocne, ale tak naprawdę trzeba byłoby ustalić je dla konkretnego pola (potencjał plonowania zależy przecież od stanowiska) i preparatu, którym planujemy wykonać zabieg (koszt ochrony może różnić się nawet o 100%). Należy brać pod uwagę sygnały o rosnącym znaczeniu niektórych szkodników, a tak jest np. ze wzrostem liczebności szkodników jesiennych: pchełki ziemnej i pchełki rzepakowej, śmietki kapuścianej (mocny wzrost populacji), chowacza galasówka (wzrost na południu Polski), gnatarza rzepakowca (wyjątkowa jest jego predyspozycja do pojawów gradacyjnych, czyli nagłych i licznych) i tantnisia krzyżowiaczka.

Te dwa ostatnie gatunki (gnatarz rzepakowiec i tantniś krzyżowiaczek) można łatwo zwalczyć w formie larwalnej. Pozostałe szkodniki jesienne trzeba zwalczać w momencie nalotu owadów dorosłych. To ich zwalczanie jest największą trudnością i niezbędne jest prowadzenie ciągłego systematycznego ich monitoringu.

Zagrożenie rzepaku jesiennymi szkodnikami wzrasta, ale trzeba też zdawać sobie sprawę, że w skali kraju zagrożenie może być skrajnie różne. Inne problemy mają rolnicy w Wielkopolsce, inne na Lubelszczyźnie, jeszcze inne na Dolnym Śląsku. Są też przypadki bardzo lokalnych, ale silnych gradacji niektórych szkodników. Np. na Opolszczyźnie dużym stałym i chyba najpoważniejszym zagrożeniem są ślimaki potrafiące zjeść całą plantację w kilka dni, czego praktycznie nie doświadczają plantatorzy w Polsce Północno-Wschodniej.

Prowadzenie monitoringu szkodników jest najważniejsze. Nie tylko wiosną, ale i jesienią należy wystawić w rzepaku żółte naczynia. Z ich pomocą progi szkodliwości możemy wyznaczyć jesienią dla chowacza galasówka i śmietki kapuścianej. Dobre rezultaty, zwłaszcza w przypadku płochliwych pchełek, można również osiągnąć korzystając z czerpakowania. Obserwacje odłowu szkodników koniecznie trzeba uzupełnić lustracją i obserwacją roślin.

Ocenę liczebności chrząszczy pchełki rzepakowej należy przeprowadzić analizując w różnych punktach pola odcinki po 1 metrze bieżącym rzędu roślin. W zależności od wielkości plantacji analizę przeprowadzić w 10–15 punktach. Do analizy pobrać losowo w różnych punktach po 25 liści z ogonkami. Monitoring pchełek ziemnych prowadzimy zaraz po wschodach rzepaku w 5 losowo wybranych miejscach po 50 roślin idąc po przekątnej pola.

Obserwacje zagrożenia roślin gnatarzem (i tantnisiem krzyżowiaczkiem) należy prowadzić w różnych punktach pola, losowo wybierając po 25 roślin, licząc obecne na nich larwy lub gąsienice. W zależności od wielkości pola analizować 100–150 roślin pobieranych po 25 roślin w różnych losowo wybranych punktach. Warto dodać, że duża liczebność tantnisia może doprowadzić do uszkodzeń blaszek liściowych nawet w 90%. Nasileniu zagrożenia sprzyjają pozostawione samosiewy rzepaku i chwasty z rodziny krzyżowych.

Do celów monitoringu ślimaków można stosować pułapki do ich odłowu (10 pułapek na 1 ha plantacji). Ważna jest też bezpośrednia obserwacja ilości uszkodzonych przez ślimaki siewek (analizujemy po 20 roślin w 1 rzędzie w kilkunastu miejscach na 1 ha).

Pamiętajmy oczywiście o zaglądaniu pod spodnie strony liści i monitorowaniu mszyc. W ostatnich latach to właśnie wirus żółtaczki rzepy, którego wektorem są mszyce, wyrastał na jeden z najważniejszych problemów rzepaku. Niedawno o tym pisaliśmy i przypominaliśmy, że lokalnie w ostatnich latach presja mszyc i tej groźnej choroby wirusowej były tak duże, że rzepaki trzeba było przesiewać.

Używając żółtych naczyń lub pułapek feromonowych możemy określić nalot muchówek śmietki kapuścianej na plantację, ale zagrożenie możemy też ocenić obserwując korzenie roślin (na plantacjach do 2 ha pobieramy 250 korzeni roślin wytypowanych losowo w 5 punktach po 50 sztuk. Na plantacjach wielohektarowych należy zwiększyć liczbę punktów obserwacyjnych o 1 (50 korzeni) na każdy kolejny hektar.

Z pomocą żółtych naczyń ocenimy także zagrożenie chowaczem galasówkiem. Warto jednak wesprzeć to obserwacjami roślin i liczeniem chowaczy na wybieranych losowo 1-metrowych odcinkach rzędów w różnych częściach pola. Analizować w ten sposób należy po 25 roślin w 10–15 punktach.

W celu ustalenia terminu początku lotu motyli rolnic (w rzepaku występuje głównie rolnica zbożówka, rolnica czopówka i rolnica gwoździówka) trzeba byłoby stosować pułapki feromonowe. Rozwój gąsienic należy monitorować lustrując 100–150 roślin (w różnych punktach po 25 roślin).

Zanim sięgniemy po insektycyd powinniśmy wykorzystać maksymalnie agrotechnikę. Np. w przypadku pchełek ziemnych i pchełki rzepakowej sprawdza się staranna uprawa, wczesny siew i izolacja przestrzenna od kapustowatych. W warunkach sprzyjających pojawieniu się pchełek (ma to miejsce po suchym i upalnym lecie) zaleca się zwiększenie normy wysiewu rzepaku.

• Żółte naczynia napełniamy wodą z dodatkiem kilku kropli płynu zmniejszającego napięcie powierzchniowe. Kontrola naczyń powinna się odbywać regularnie o tej samej godzinie i minimum dwa razy w tygodniu. Wygodną alternatywą dla żółtych naczyń są barwne tablice lepowe

Decyzje o zabiegach insektycydowych powinny być przemyślane i uzasadnione ekonomicznie na podstawie progów szkodliwości. Dziś przypominamy, kiedy należy prowadzić ich obserwacje, w jakich fazach rozwojowych w skali BBCH i jakie są progi ich szkodliwości określone przez specjalistów z IOR – PIB w Poznaniu (tabela).