Kolejnym ważnym czynnikiem korzystnym dla parcha zwykłego są gleby alkaliczne, zwłaszcza świeżo zwapnowane. Trzeba jednak wiedzieć, że bakteria powodująca parcha zwykłego infekuje w dość szerokim zakresie pH gleby od 5,2 do 8,0. Rozwojowi parcha sprzyja stosowanie nierozłożonego, słomiastego obornika.
Warunki porażenia
To wszystko powoduje nasilenie występowania choroby, ale czynnikiem decydującym o silnej infekcji są przede wszystkim niedobory wody w okresie wytwarzania bulw (tuberyzacji). Źródłem saprofitycznych bakterii powodujących parcha zwykłego są resztki po wcześniej uprawianych ziemniakach, chore bulwy i gleba. Bakteria najlepiej rozwija się w czasie wiązania bulw przez ziemniaki, kiedy jest sucho i temperatura powietrza sięga 30 st. C.
Bakterie wnikają do bulwy przez przetchlinki, aparaty szparkowe oraz młodą, niewykształconą skórkę. Bulwy reagują tworzeniem bariery wokół uszkodzeń (warstw korka). Jeżeli bariera zostanie przełamana, to wytwarzane są kolejne warstwy dopóki penetracja bulwy przez bakterie nie zostanie zahamowana.
- Parch zwykły powodowany przez bakterie z rodzaju Streptomyces może objawiać się wrzodami na skórce płaskimi, wklęsłymi lub wypukłymi
Objawy na bulwach
Objawy choroby występują przede wszystkim na bulwach. W porażonych miejscach na skórce tworzą się początkowo jasnobrązowe, potem ciemniejące różnej wielkości plamy, zmieniające się z czasem w utwory przypominające „wrzody”, które w zależności od dominującego gatunku sprawcy, mogą być płaskie, zagłębione i wypukłe. W związku z tym wyróżnia się formę parcha zwykłego: płaską, wklęsłą lub wypukłą. Jeden z gatunków bakterii może powodować także formę siatkowatą parcha.
- Parcha zwykłego efektywnie ogranicza stosowanie nawadniania, zwłaszcza w krytycznej fazie tuberyzacji
Choroba rozwija się na rosnących bulwach, a jej szkodliwość polega przede wszystkim na obniżaniu wartości konsumpcyjnej porażonych bulw, które nie nadają się do bezpośredniego spożycia i przetwórstwa. Parch zwykły obniża jakość bulw i estetykę. Chociaż choroba nie rozwija się w okresie przechowywania, to bulwy porażone brzydko wyglądają i gorzej się przechowują, bo szybciej tracą przez uszkodzoną skórkę wodę.
Agrotechnika i nawadnianie
W profilaktyce przeciwko występowaniu parcha zwykłego najważniejsza jest szeroko rozumiana agrotechnika. Chorobę ograniczy prawidłowe zmianowanie (uprawa gorczycy, łubinu i wyki jako przedplonu). Istotne jest oczywiście stosowanie zdrowego materiału sadzeniakowego. Co prawda nie w każdym gospodarstwie istnieje możliwość nawadniania plantacji, ale to ważna możliwość zapobiegania rozwojowi parcha. Przez nawadnianie plantacji ziemniaków w krytycznym dla porażenia okresie tuberyzacji i dodatkowo przez doraźne obniżanie pH gleby poprzez stosowanie nawozów fizjologicznie kwaśnych można pozbyć się problemu parcha zwykłego.
- Istotnym czynnikiem ograniczania parcha zwykłego jest uprawa odmian o podwyższonej odporności. Z odmian jadalnych wczesnych dobrym wyborem będzie odmiana Miłek
Na glebach lekkich w celu ograniczenia choroby trzeba uprawiać odmiany o podwyższonej odporności. Zalecane jest też stosowanie 4–5-letnich przerw w uprawie ziemniaka (wpływa na obniżenie populacji patogenu w glebie). Zaleca się też wapnowanie stanowisk. Tak, aby pH nie obniżało się gwałtownie i aby nie zachwiać stosunku Ca : P (najlepsze wapno węglanowe). W ograniczaniu parcha zwykłego bardzo pomocne są mikroelementy, takie jak miedź, bor i szczególnie mangan, który może znacząco obniżyć poziom porażenia parchem.
Odmiany z podwyższoną odpornością
Niedocenianym a niezwykle skutecznym w ograniczaniu parcha zwykłego czynnikiem agrotechnicznym jest dobór i uprawa odmian o podwyższonej odporności, zwłaszcza na stanowiskach lekkich, na glebach piaszczystych i ciepłych. Odmiany ziemniaka różnią się podatnością na choroby, w tym na parcha zwykłego. Przyjmuje się, że odmianami odpornymi na daną chorobę są te, które wg COBORU mają przypisaną danej cesze ocenę 8 i wyżej w skali 9-stopniowej.
- Z odmian jadalnych bardzo wczesnych najbardziej odpornymi na parcha zwykłego (ocena co najmniej 8 w skali 9-stopniowej) ma Miłek i Velox.
- W grupie odmian jadalnych wczesnych odporność na parcha na takim poziomie mają odmiany: Aruba, Bellarosa, Bila, Gwiazda, Vineta, Owacja i Ignacy.
- W grupie odmian średnio wczesnych odpornymi na parcha zwykłego są: Stasia, Tetyda, Satina, Oberon, Promyk, VR 808, Roxana, Jurata, i Asterix.
- W grupie odmian średnio późnych odporność powyżej 8 ma Gustaw i Niagara.
Marek Kalinowsi
