W przypadku ograniczania tej choroby znaczenie ma poprawne zmianowanie i uprawa roślin zbożowych po przedplonach niezbożowych (motylkowatych, okopowych, rzepaku).
Zmianowanie jest kluczowe
i przy problemach ze zgorzelą podstawy źdźbła zaleca się 3–4-letnią przerwę w uprawie zbóż na tym samym polu oraz wczesne i dokładne wykonanie podorywki. Bardzo ważnym czynnikiem zmniejszającym nasilenie zgorzeli podstawy źdźbła zbóż lub ograniczającym skutki choroby, jest prawidłowe nawożenie. Rośliny dobrze odżywione lepiej się krzewią, wytwarzają więcej nowych korzeni, zastępujących korzenie zainfekowane, a ich tkanki są bardziej odporne. W przypadku nawożenia azotem ważna jest także forma nawozu. Azot w formie amonowej może ograniczać rozwój zgorzeli podstawy źdźbła zbóż.
- Zgorzel podstawy źdźbła występuje placowo, objawia się zczernieniem korzeni i podstawy źdźbeł
Z opisu biologii choroby opracowanej przez naukowców z Instytutu Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu wynika, że największe zagrożenie zgorzelą podstawy źdźbła występuje na glebach lekkich o dobrej strukturze i o odczynie zbliżonym do obojętnego (pH około 7), zwłaszcza w latach wilgotnych i ciepłych. Warunki pogodowe mają duży wpływ na przeżywalność sprawcy w glebie i przebieg porażenia. Ciepła i wilgotna jesień, łagodna zima, ciepła i wilgotna wiosna, gorące i suche lato, to warunki, które sprzyjają wysokiemu nasileniu choroby i dużym stratom plonu.
Efekty porażenia
zgorzelą podstawy źdźbła widać już jesienią na młodych korzonkach siewek, które czernieją i obumierają. Na tym etapie podobne objawy mogą być wynikiem ataku grzybów z rodzaju Fusarium i dlatego rozpoznanie choroby wymaga izolacji grzybów i obserwacji mikroskopowych. Chore siewki są mniej odporne na mróz i mogą wymarzać. W polu choroba rozwija się placowo. Na wiosnę objawy porażenia widoczne są w postaci słabego wzrostu, żółknięcia roślin i czernienia korzeni. Rośliny są niższe, często nie wytwarzają kłosów lub następuje zamieranie źdźbeł produktywnych.
Kłosy porażonych roślin przedwcześnie bieleją, są płone lub mają słabo wykształcone ziarno. Na korzeniach rozwija się czarnobrunatna grzybnia, tworząca sploty (sznury grzybniowe). W sprzyjających warunkach infekowana jest podstawa źdźbła, która czernieje.
Ograniczanie zgorzeli
podstawy źdźbła jest możliwe tylko przez zachowanie reżimu agrotechnicznego i zaprawianie ziarna siewnego specjalistycznymi zaprawami. Obserwacje nad porażeniem roślin pszenicy przez zgorzel podstawy źdźbła przeprowadzać należy w okresie przed żniwami w stadium mlecznej dojrzałości ziarniaków, kiedy źdźbła są jeszcze zielone. Za średnie nasilenie choroby uznaje się stwierdzenie od 11 do 50% chorych korzeni. Jeżeli na roślinie przedplonowej stwierdzono obecność sprawcy choroby i na tym stanowisku planuje się ponowny siew np. pszenicy ozimej, to materiał siewny zaprawiamy specjalistyczną zaprawą Latitude.
To bardzo ważne, bo w okresie żniw na podstawach źdźbeł lub po żniwach na ścierni grzyb wytwarza w owocnikach zarodniki workowe. Grzybnia w resztkach ścierni (źródłem zakażenia mogą być resztki perzu i miotły) może przetrwać w glebie nawet 2 lata i żyjąc saprofitycznie w glebie może rozrastać się w zasięgu do 1 m. M.in. dlatego porażenie zgorzelą w następczych uprawach zbóż objawia się placowo.
Marek Kalinowski
