Te niewidoczne gołym okiem roztocza stają się prawdziwą plagą sadów zarówno jabłoniowych, jak i gruszowych czy śliwowych. Przędziorki mogą występować na ponad 80 gatunkach roślin (owocowiec) do 300 gatunków w przypadku chmielowca, ale najczęściej zasiedlają jabłonie i śliwy. Aby skutecznie zwalczać wymienione szkodniki, dobrze jest poznać je bliżej.
Przędziorek owocowiec
Pajęczak z rzędu roztoczy, zwany często czerwonym pajączkiem, to najliczniej i najczęściej występujący szkodnik na roślinach sadowniczych. Jest dużym zagrożeniem dla jabłoni, ostatnio wzmaga się jego inwazja na gruszach, ale nie pogardzi śliwami, czereśniami, wiśniami a nawet brzoskwiniami. W szczególności zasiedla dobrze chronione, silnie nawożone azotem i pielęgnowane sady.
Samica przędziorka barwy ceglastoczerwonej ma ciało owalne, o długości od 0,3 do 0,4 mm i zaopatrzona jest w 4 pary nóg. Charakterystyczną cechą jest występowanie na części grzbietowej wzgórków i wyrastających z nich szczecinek. Samce są mniejsze, o bardziej wydłużonej budowie ciała, początkowo są seledynawobrązowe, żółte lub bladopomarańczowe, z czasem ciemnieją, a przy tym wykazują większą ruchliwość. Jeżeli zaś chodzi o liczebność, to samice dominują wielokrotnie przewyższając ilością samców. Dorosłe samice składają cebulkowate lekko spłaszczone jaja w kolorze intensywnej czerwieni w spękaniach kory pędów. W górnej części jaja mają wyrostki w kształcie antenki, do której są doczepione niteczki przytwierdzające je do podłoża. Jaja letnie są podobne do jaj zimowych, różnią się tylko zabarwieniem – mogą być zielonożółte, żółtoróżowawe do pomarańczowoczerwonych. Jaja zimują na dolnej stronie pędów, w pobliżu pąków i na granicy 2–3-letnich przyrostów. Często tworzą zwarte złoża przybierające postać czerwonych plam, gdzie na 1 cm kwadratowy znajdować się może ok. 1500 jaj. Wiosną, w fazie białego pąka śliw lub pod koniec zielonego pąka jabłoni (w połowie kwietnia), rozpoczyna się wylęg larw, który trwa średnio w granicach 3 tygodni do kwitnienia drzew jabłoni. Wylęgłe larwy opuszczają zimowe jaja i natychmiast rozprzestrzeniają się bardzo aktywnie atakując młode, delikatne liście żerując na ich spodniej stronie. Na wskutek wysysania soków i rozkładania chlorofilu liście jaśnieją, później brunatnieją i przedwcześnie opadają. Powoduje to zahamowanie wzrostu roślin, zmniejszenie plonu, a nawet zasychanie całych gałęzi. Rozwój larwy trwa zaledwie kilkanaście dni, po czym z osłonki wydostają się dorosłe okazy przystępujące natychmiast do kopulacji i w końcu maja składają jaja. W naszych warunkach występuje do pięciu pokoleń tego szkodnika. Pierwsze pokolenie rozwija się od połowy kwietnia, natomiast ostatnie do końca sierpnia, gdy następuje zimowe składanie jaj.
Przędziorek chmielowiec
Ten gatunek zasiedla około 300 gatunków roślin zarówno wieloletnich, jak i jednorocznych, więc walka z nim staje się bardzo uciążliwa. Samica tego osobnika ma walcowaty kształt, osiąga ok. 0,6 mm długości, latem jest żółtozielona, opatrzona dwiema ciemnymi plamami na części grzbietowej. Zimujące samice różnią się wyglądem od pokolenia letniego, są karminowej bądź pomarańczowej barwy i nie mają charakterystycznych plam na grzbiecie. Samiec jest osobnikiem mniejszym od samicy i ma romboidalny kształt ciała. W odróżnieniu od poprzedniego gatunku, tu w szczelinach kory, w glebie czy pod opadłymi liśćmi zimują tylko samice. Zimują albo samotnie, albo w koloniach liczących kilkadziesiąt sztuk. Pod koniec kwietnia lub na początku maja opuszczają zimowe kryjówki i rozpoczynają intensywne żerowanie na rozwijających się liściach. Żeńskie osobniki są zapłodnione jesienią, więc równocześnie z rozpoczęciem żerowania przystępują
do składania około 200 jaj.
Złożone przez samicę jaja są kuliste, w początkowym okresie szkliste, z czasem stają się matowe o żółtawej barwie. Inkubacja jaj trwa od kilku do kilkunastu dni w zależności od panującej temperatury. Wylęgłe larwy żerują na liściach przegryzając skórkę liścia, niszczą komórki miękiszu wysysając ich zawartość, w skutek czego zostaje zahamowany proces życiowy, komórki wypełniają się powietrzem, liście szarzeją i stają się srebrzyste, z czasem opadają. Jeżeli występowanie szkodnika jest bardzo liczne, przędziorki zasiedlają również ogonki liściowe, szypułki kwiatowe, kwiaty, a także młode przyrosty. Wskutek ich masowego żerowania zmniejsza się ilość i wielkość owoców oraz widoczne jest zahamowanie wzrostu drzew. W sezonie występują cztery do pięciu pokoleń przędziorka. Rozwojowi tego szkodnika sprzyja gorące i suche lato.
Progiem zagrożenia występowania przędziorków jest: w okresie bezlistnym zlokalizowanie grup jaj od 0,5 do 1 cm lub czerwone plamy o średnicy 1 cm na jednej 2–3-letniej gałęzi z 40 drzew; w fazie różowego pąka oglądamy rozety kwiatowo-liściowe (około 200 liści) na 40 drzew, jeżeli zauważymy 3 lub więcej form ruchomych na 1 liściu; w fazie kwitnienia oglądamy podobnie jak w fazie różowego pąka, występowanie ponad 3 ruchomych osobników na 1 liściu: latem oglądamy po 5 liści z 40 drzew (200 liści), pobranych z zewnętrznej części korony. Zabiegi zwalczające przeprowadzamy, gdy zlokalizujemy 7 lub więcej form ruchomych na 1 liściu. Opryski wykonujemy w fazie zielonego pąka, różowego, w czasie opadania płatków kwiatowych, po kwitnieniu i w ciągu lata, starając się zmieniać preparaty.
Do chemicznego zwalczania przędziorków stosujemy takie preparaty jak np.: Apollo 500 SC, Ortus 05 SC, Paroil 95 SC, Magnus 200 SC, Omite 570 EW, Promanal 60 EC, Sanmite 20 WP. Wszystkie z wymienionych insektycydów stosujemy zgodnie z instrukcją umieszczoną na etykiecie środka.
Małgorzata Wyrzykowska
