Rzepak jary

Rzepak jary – lista odmian zalecanych

Forma jara rzepaku udaje się na dobrych glebach i w tych rejonach, gdzie roczna suma jest relatywnie wysoka. M.in. z tego powodu nie w całym kraju a tylko w trzech województwach (kujawsko-pomorskie, podkarpackie i zachodniopomorskie) tworzone są Listy Zalecanych Odmian rzepaku jarego.

Ta forma rzepaku zyskuje na znaczeniu w latach po srogich zimach i wymarznięciach oraz w sezonach, kiedy jesień utrudnia siewy rzepaku ozimego. Forma jara zawsze plonuje znacznie niżej od ozimej (o ok. 30%) i tylko w sezonach o dobrym rozkładzie opadów możliwe są plony na poziomie 3–3,5 t/ha.

Rzepak jary wrażliwy na spóźniony siew – plon niższy nawet o 1/3

Rzepak jary powinien być siany w ogrzaną glebę w połowie okresu siewu zbóż jarych. Z przeprowadzonych badań wynika, że opóźnienie jego siewu o 14 dni w stosunku do najwcześniejszego spowodowało spadek plonów aż o 30%. Rzepak jary w porównaniu do ozimego wymaga większej zwartości roślin plonujących. Wynika to z mniej masywnego pokroju, zagrożenia niedoborem wody na przełomie maja i czerwca oraz często dużych strat w liczbie łuszczyn powodowanych przez słodyszka.

Optymalne zagęszczenie roślin rzepaku jarego po wschodach powinno wynosić 90–110 roślin na metrze kwadratowym. Uwzględniając masę tysiąca nasion współcześnie uprawianych odmian, czystość nasion i zdolność kiełkowania – odpowiada to ilości wysiewu to od 3,3 do 5 kg nasion/ha. Większą ilość wysiewu należy stosować na glebach słabszych, a mniejszą na żyznych i sprawnych. Nasiona rzepaku jarego powinny być siane płytko na głębokość 1,5–2 cm. Jedynie przy nadmiernie przesuszonej i rozpylonej wierzchniej warstwie gleby wysiewany głębiej – 2–3 cm.

Rzepak jary bardziej niż ozimy boi się słodyszka

Uprawa rzepaku jarego bywa zawodna z powodu niekorzystnego przebiegu warunków meteorologicznych. Należy pamiętać też, że rzepak jary jest bardziej zagrożony niż rzepak ozimy stratami powodowanymi przez uszkodzenia słodyszka rzepakowego. Stadium szkodliwym są oczywiście chrząszcze.

Słodyszek wyrządza największe szkody, gdy pojawi się w rzepaku ozimym wcześnie, a rośliny przed kwitnieniem rozwijają się wolno. Jeśli faza pączkowania z powodu chłodów przedłuża się, szkody wyrządzane przez słodyszka mogą być bardzo duże. Uszkodzone pąki żółkną, usychają i następnie odpadają, a pozostają jedynie szypułki kwiatowe.

Rzepak jary rozwija się w innym rytmie i zawsze jest zagrożony inwazją słodyszka – jak wspomniałem, znacznie bardziej niż rzepak ozimy. Kto zamierza uprawiać formę jarą rzepaku po raz pierwszy, musi o tym bezwzględnie pamiętać.

Rzepak jary - odmiany rekomendowane

Powierzchnia upraw rzepaku jarego w Polsce jest niestabilna i waha się od 20 do nieco ponad 80 tys. (w rekordowym 2012 r. wyniosła ok. 85 tys. ha). Województwa tworzące Listy Zalecanych Odmian rzepaku jarego rekomendują do uprawy na 2019 r. osiem odmian – 5 mieszańcowych i 3 populacyjne:

Kujawsko-Pomorskie: Lennon, Lumen F1, Markus, Legolas F1, Goliat i Lexus F1;
Podkarpackie: Lumen F1, Markus, Kaliber F1, Legolas F1 i Goliat;
Zachodniopomorskie: Lennon, Lumen F1, Markus, Dodger F1, Goliat i Lexus F1.

Czym cechują się odmiany rzepaku jarego z LZO? Skrócona charakterystyka (wg COBORU):

Lennon - Odmiana populacyjna o dość dużym plonie nasion. Zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach mniejsza od średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość duża. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową większa niż średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej.
Lumen - Odmiana mieszańcowa dająca bardzo duży plon nasion. Zawartość tłuszczu w nasionach większa od średniej, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość mała. Masa 1000 nasion średnia. Rośliny średniej wysokości o nieco większej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na czerń krzyżowych średnia.
Markus - Odmiana populacyjna. Zawartość tłuszczu w nasionach poniżej średniej, glukozynolanów przeciętna. Zawartość białka ogólnego w suchej masie beztłuszczowej względnie mała, włókna mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzewania średni. Podatność na porażenie przez czerń krzyżowych średnia.
Kaliber - Odmiana mieszańcowa o bardzo dużym plonie nasion. Zawartość tłuszczu w nasionach prawie średnia, glukozynolanów średnia. Zawartość białka ogólnego w suchej masie beztłuszczowej średnia, włókna dość mała. Liczba nasion w łuszczynie średnia, masa 1000 nasion średnia. Rośliny średnio wysokie, dość odporne na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzewania średni. Odporność na czerń krzyżowych przeciętna.
Legolas - Odmiana mieszańcowa o dużym plonie nasion. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość duża. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o nieco większej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na czerń krzyżowych średnia.
Dodger - Odmiana mieszańcowa o dużym plonie nasion. Zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia.
Goliat - Odmiana populacyjna o plonie nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyjnych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka ogólnego w suchej masie beztłuszczowej duża. Masa 1000 nasion średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia.
Lexus - Odmiana mieszańcowa. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów powyżej średniej, zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych średnia.

Goliat to odmiana populacyjna i jedna z najnowszych odmian rzepaku jarego. Zarejestrowana w 2017 r. była rekomendowana na LZO 2017 tylko w woj. zachodniopomorskim, a już na 2019 r. jest na listach wszystkich województw tworzących LZO rzepaku jarego