W rzepaku zachodzi dynamiczny postęp hodowlany zwłaszcza w zakresie potencjału plonotwórczego oraz cech odporności i tolerancji. Z każdym rokiem przewagę zyskują pod tym względem odmiany mieszańcowe. Średnio plonują o 13% wyżej od populacyjnych. Firmy hodowlane zgłaszają jeszcze odmiany populacyjne do badań rejestrowych, ale też deklarują, że to ich ostatnie kreacje populacyjne.
Monolit długo na liście LOZ
Dziś na podstawie badań COBORU i rekomendacji wojewódzkich zespołów przedstawiamy Listy Odmian Zalecanych rzepaku ozimego. Przy wyborze odmian do uprawy warto z tych list korzystać. Rekomendowane na listach odmiany muszą potwierdzać swój wysoki potencjał plonowania w corocznych badaniach. Jeżeli są wierne, pozostają na LOZ długo, jak wspomniany Monolit. Województwa do siewów jesienią br. rekomendują łącznie aż 44 odmiany, z czego populacyjnych jest 11. Są też dwa mieszańce z katalogu wspólnotowego (CAA), czyli niezarejestrowane w Polsce, ale najczęściej są one po tzw. badaniach rozpoznawczych. Badania takie umożliwiają sprawdzenie aktualnej wartości gospodarczej i użytkowej odmian spoza Krajowego Rejestru, które znajdują się w ofercie handlowej i są proponowane do uprawy w Polsce.
Sam fakt znajdowania się odmiany na LOZ jest ważną informacją o jej wartości gospodarczej w danym rejonie, ale większość plantatorów ma bardzo sprecyzowane indywidualne wymagania co do cech odmian. Zależnie od jakości gleb, płodozmianu, mikroklimatu i innych czynników, liczą się takie cechy odmian, jak: wczesność, podatność na wyleganie, zimotrwałość, odporność na choroby. Jak wiemy, nie ma odmian idealnych. Przed wyborem odmiany do uprawy warto jej cechom przyjrzeć się bardzo skrupulatnie.
- Odmiany zależnie od terminu kwitnienia dzieli się na wczesne, średnio wczesne i późne. Różnica w terminie kwitnienia nie jest duża (między wczesnymi a późnymi odmianami nie przekracza tygodnia), ale ma to spore znaczenie dla teoretycznego potencjału plonowania. Im odmiana późniejsza, tym teoretycznie ma dłuższy okres wiosennej wegetacji i wyższy potencjał. W praktyce późne mieszańce pokazują swoją przewagę nie częściej niż raz na pięć lat i aby dały z siebie wszystko, w maju musi panować umiarkowana pogoda z optymalną ilością dobrze rozłożonych opadów
- Pozycję lidera LOZ rzepaku ozimego na 2020 r. dzielą ex aequo odmiany: Architect, DK Extract i SY Ilona – każda ma rekomendację z 10 województw
Każda cecha ma znaczenie
Z informacji zebranych i opracowanych w „Metodyce integrowanej ochrony rzepaku ozimego i jarego” wynika np. że w przypadku ważnej cechy, którą jest termin zakwitania i uzyskiwania dojrzałości różnice między odmianami wynoszą skrajnie do 5 dni. Zdecydowana większość odmian ma średni termin dojrzewania. Mimo że w technologii uprawy rzepaku standardem stało się skracanie, to podatność odmian na wyleganie jest istotną cechą. Ważną cechą odmian jest też podwyższona odporność na najważniejsze choroby, którymi w rzepaku są zgnilizna twardzikowa, sucha zgnilizna kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych. Coraz więcej wprowadzanych odmian ma nowe geny odporności na suchą zgniliznę kapustnych i coraz więcej wprowadza się odmian odpornych na wirusa żółtaczki rzepy w rzepaku (TuYV).
Jak przy każdej LOZ dla konkretnego gatunku są odmiany wysoko i stabilnie plonujące w całym kraju. Na LOZ rzepaku ozimego takimi odmianami w kolejności od najczęściej rekomendowanych są: Architect, DK Extract, SY Ilona, Bonanza, DK Expiro, Stefano KWS i Birdy. Należy wspomnieć o znajdujących się na LOZ rzepaku ozimego trzech odmianach kiłoodpornych: Augusta (rekomendowana do uprawy w woj. łódzkim i śląskim), SY Alibaba (rekomendowana w woj. warmińsko-mazurskim i zachodniopomorskim) oraz DK Platinium (rekomendowana w woj. podkarpackim). Poniżej krótka charakterystyka na podstawie informacji COBORU odmian najczęściej rekomendowanych. Więcej szczegółów można znaleźć w udostępnianych przez COBORU „Wynikach Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych”.
- Architect – odmiana mieszańcowa hodowli francuskiej wpisana do Krajowego Rejestru w 2017 r. W kraju jej średni plon za lata 2015–2017 wynosił 134% wzorca. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej przeciętna. Masa 1000 nasion średnia. Zimotrwałość roślin duża. Rośliny wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych – średnia, na choroby podstawy łodygi – mniejsza od średniej. Odmiana odporna na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV) – deklaracja hodowcy.
- DK Extract – odmiana mieszańcowa wyhodowana w Stanach Zjednoczonych wpisana do Krajowego Rejestru w 2016 r. W kraju jej średni plon za lata 2015–2017 wynosił 124% wzorca. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów dość duża. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny średniej wysokości, o nieco mniejszej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Odporność na suchą zgniliznę kapustnych i choroby podstawy łodygi większa od średniej, na zgniliznę twardzikową – średnia, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej.
- SY Ilona – odmiana populacyjna hodowli szwajcarskiej wpisana do Krajowego Rejestru w 2016 r. W kraju średni plon za lata 2015–2017 wynosił 108% wzorca. Plon nasion na poziomie najlepiej plonujących odmian populacyjnych. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion dość duża. Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych – średnia, na suchą zgniliznę kapustnych – mniejsza od średniej.
- Bonanza – odmiana mieszańcowa hodowli francuskiej wpisana do Krajowego Rejestru w 2012 r. W kraju średni plon za lata 2015–2017 wynosił 117% wzorca. Plon nasion duży do bardzo dużego; wyniki plonowania stabilne w latach, zawartość tłuszczu w nasionach duża, glukozynolanów średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej większa od średniej. Masa 1000 nasion nieco większa od średniej. Zimotrwałość roślin dość duża. Rośliny dość wysokie, o średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco późniejszy od średniego. Odporność na zgniliznę twardzikową – większa od średniej, na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych – średnia.
- DK Expiro – odmiana mieszańcowa wyhodowana w Stanach Zjednoczonych wpisana do Krajowego Rejestru w 2016 r. W kraju średni plon za lata 2015–2017 wynosił 123% wzorca. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny dość wysokie, o nieco mniejszej od średniej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Odporność na zgniliznę twardzikową i suchą zgniliznę kapustnych – większa do średniej, na choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych – średnia.
- Stefano KWS – odmiana mieszańcowa hodowli niemieckiej wpisana do Krajowego Rejestru w 2017 r. W kraju średni plon za lata 2015–2017 wynosił 123% wzorca. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej przeciętna. Masa 1000 nasion średnia. Zimotrwałość roślin średnia. Rośliny wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Odporność na choroby podstawy łodygi – większa od średniej, na zgniliznę twardzikową, suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych – średnia.
- SY Alibaba – odmiana mieszańcowa hodowli szwajcarskiej wpisana do Krajowego Rejestru w 2018 r. To jedna z trzech kiłoodpornych odmian na LOZ (to także Augusta i DK Platinium) a doskonale plonująca w rejonach północno-wschodniej Polski. To efekt jej dużej zimotrwałości. Plon nasion dość duży, zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion średnia. Rośliny są dość niskie o przeciętnej odporności na wyleganie. Duża odporność na kiłę kapusty w zakresie patotypów Plasmodiophora brassicae najczęściej występujących w Polsce, to podstawowa jej zaleta. Ma średnią odporność na suchą zgniliznę kapustnych, choroby podstawy łodygi i czerń krzyżowych oraz mniejszą od średniej na zgniliznę twardzikową. Zaczyna kwitnąć i uzyskuje dojrzałość techniczną w średnim terminie
Marek Kalinowski
Zdjęcia:
