W polskich warunkach z plonem soi można uzyskać ok. 1000 kg białka ogólnego/ha. Nasiona, zależnie od odmiany i sezonu, zawierają od 35 do 40% białka ogólnego.
Przebadanie potencjału plonowania odmian soi kluczowe dla ich zarejestrowania
W Krajowym rejestrze wpisanych jest obecnie 40 odmian i sporo przyjęto do urzędowych badań. Dlaczego zatem na LOZ praktycznie aż połowa odmian pochodzi z katalogu CCA? Chodzi oczywiście o postęp hodowlany oraz czas badań urzędowych poprzedzających wpis do KR. Wiele odmian zarejestrowanych już w UE zanim przeszłaby etap polskich badań rejestrowych ustępowałaby już potencjałem plonotwórczym kolejnym nowym odmianom. Niemniej przebadanie potencjału odmian roślin w polskich warunkach, co także robi COBORU w tzw. badaniach porównawczych, jest kluczowe.
Duża liczba odmian z różnych grup wczesności, badania realizowane przez COBORU w ramach Inicjatywy białkowej oraz Listy Odmian Zalecanych soi tworzone przez wszystkie województwa pokazują, że gatunek ten można z powodzeniem uprawiać w całym kraju. Na jakie realne plony nasion można liczyć? Zwykle te uzyskiwane w praktyce są niższe od wyników plonowania w sieci Stacji Doświadczalnych Oceny Odmian COBORU. Widoczny jest w tych wynikach olbrzymi wpływ warunków klimatycznych w regionach. Tutaj złudzeń nie ma – na północy Polski w grę wchodzi uprawa tylko najwcześniejszych odmian, o niższym potencjale plonowania.
Plony uzyskiwane w latach 2018–2020 w SDOO w województwach północnych wyniosły średnio 29,1 q/ha, w województwach centralnych pasa środkowego kraju 29,3 q/ha, a w województwach południowych aż 36,7 q/ha. Są zatem duże różnice w plonach możliwych do uzyskania w rejonach, ale też postęp plonowania jest duży. Wynika z postępu hodowlanego, ale też w dopracowywanej i doskonalonej technologii uprawy soi. Dużą rolę odgrywa tutaj wspomniana Inicjatywa białkowa COBORU.
Na co zwraca się uwagę podczas doświadczeń nowych odmian soi?
W doświadczeniach bada się i porównuje w szczególności wpływ na plonowanie różnych gęstości siewu, różne rozstawy międzyrzędzi, różne dawki azotu oraz kombinacje herbicydowe, a także wpływ fungicydów. Prowadzone są badania mikronawozowe i z użyciem nitraginy różnych producentów. Badane są także optymalne i opóźnione terminy siewu soi. Kluczowym i najważniejszym elementem agrotechniki soi jest zaprawienie nasion nitraginą. Po to uprawia się przecież bobowate, aby otrzymać plon nasion i uzyskać darmowy, związany z powietrza azot. Hektarowa plantacja soi obsiana nasionami zaszczepionymi wiąże w symbiozie z bakteriami Rhizobium japonicum od 80 do 150 kg azotu.
Soję można uprawiać praktycznie na wszystkich glebach pamiętając jednak, że roślina lubi lżejsze gleby, lecz wtedy wymaga zwiększonego nawożenia. Soja lubi też uregulowany odczyn pH gleby (nie lubi gleb kwaśnych). W przypadku mocnych stanowisk i sezonu obfitującego w opady, istnieje niebezpieczeństwo wydłużenia okresu wegetacyjnego, a wtedy soja później osiągnie dojrzałość.
Nieodpowiednimi przedplonami dla soi są inne strączkowe, słonecznik, trawy i rośliny motylkowe drobnonasienne. Bolączką soi są nisko osadzone strąki. W badaniach stwierdzono jednak pewną istotną zależność – im późniejszy siew, tym strąki są osadzone niżej i dlatego siać trzeba tę roślinę jak najwcześniej, mimo że bardzo lubi ona ciepło.
Czym wyróżniają się zalecane odmiany soi wg COBORU?
Rekomendacje odmian tworzone w województwach są ważne dla praktyki rolniczej, bo uwzględniają potencjał plonowania w konkretnych warunkach glebowo klimatycznych. Poniżej przedstawiamy charakterystykę (wg źródeł COBORU) odmian soi, po jednej najczęściej rekomendowanej w grupie odmian bardzo wczesnych i wczesnych (Adessa), grupie średnio wczesnych (Abelina), grupie późnych (Acardia) oraz grupie późnych do bardzo późnych (Kofu).
- Adessa jest odmianą wczesną. Plon nasion i białka średni, jednak większy niż innych odmian o podobnej wczesności. Termin kwitnienia roślin wczesny, okres kwitnienia średni. Termin osiągnięcia dojrzałości technicznej i żniwnej wczesny do bardzo wczesnego. Rośliny dość niskie. Osadzenie najniższych strąków bardzo niskie. Odporność na wyleganie przed zbiorem duża. Odporność na bakteryjną ospowatość, zgorzelową plamistość i na bakteryjną plamistość – średnia. Równomierność dojrzewania bardzo duża. Odporność na pękanie strąków średnia. Masa 1000 nasion średnia.
- Abelina – odmiana średnio wczesna. Plon nasion i białka duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia roślin średni, okres kwitnienia długi. Początek dojrzewania i dojrzałość techniczna średnio wczesna. Rośliny wysokie, najniższe strąki osadzone dość wysoko. Wyleganie w fazie początku kwitnienia nie występuje, w końcu kwitnienia bardzo małe, przed zbiorem dość małe. Odporność na bakteryjną ospowatość – powyżej średniej. Dojrzewa równomierne. Skłonność do pękania strąków dość mała. Masa 1000 nasion średnia.
- Acardia – jest odmianą późną z katalogu CCA, niezarejestrowaną w Polsce. Plon nasion i białka duży. Termin kwitnienia roślin i okres kwitnienia średni. Termin osiągnięcia dojrzałości technicznej i żniwnej późny. Rośliny średniej wysokości. Osadzenie najniższych strąków średnie. Odporność na wyleganie w fazie końca kwitnienia oraz przed zbiorem duża. Równomierność dojrzewania średnia. Odporność na pękanie strąków dość duża. Masa 1000 nasion średnia do dużej. Zawartość białka ogólnego, tłuszczu surowego oraz włókna surowego w nasionach średnia.
- Kofu – odmiana późna do bardzo późnej z katalogu CCA, niezarejestrowana w Polsce. Plon nasion i białka duży. Termin kwitnienia roślin dość późny, okres kwitnienia średni. Termin osiągnięcia dojrzałości technicznej i żniwnej późny. Rośliny średniej wysokości. Osadzenie najniżej położonych strąków średnie do dość niskiego. Odporność na wyleganie w fazie końca kwitnienia oraz przed zbiorem duża. Równomierność dojrzewania średnia. Odporność na pękanie strąków dość duża. Masa 1000 nasion średnia do dużej. Zawartość białka ogólnego oraz tłuszczu surowego w nasionach średnia, włókna surowego dość mała.
Marek Kalinowski
fot. Marek Kalinowski
Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 18/2023 na str. 20. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
