Grzyb występuje także w stadium konidialnym stanowiącym wtórne źródło infekcji. W tym przypadku owocnikami są piknidia (charakterystyczne czarne punkty na plamach w miejscach porażenia), z których w obecności wody uwalniają się jednokomórkowe zarodniki konidialne i z udziałem kropel deszczu rozprzestrzeniają się w łanie na kolejne rośliny. Te zarodniki w temperaturze 16°C kiełkują po dobie.
Sprawcę suchej zgnilizny zwalcza się wiosną
Po infekcji, czyli skiełkowaniu zarodników workowych lub konidialnych, grzyb długo inkubuje. Ale kiedy jest ciepło to np. w temperaturze ok. 25°C trwa to 4–5 dni. Należy przypomnieć, że suchą zgniliznę kapustnych wywołuje dwóch sprawców, grzyb Leptosphaeria maculans i Leptosphaeria biglobosa. Głębokie wżery i próchnienie tkanek w dolnej części łodygi i na szyjce korzeniowej rzepaku powodowane są głównie przez grzyb L. maculans. Bardziej powierzchniowe i rozległe plamy w środkowej i górnej części łodygi powoduje natomiast grzyb L. biglobosa.
Różna jest, a raczej była, też presja jednego i drugiego grzyba w Polsce Wschodniej i Zachodniej. Z tej przyczyny sucha zgnilizna kapustnych była największym problemem przede wszystkim w rejonach Polski leżących po zachodniej stronie Wisły (tam dominuje grzyb L. maculans). Na wschodzie i północnym wschodzie Polski, gdzie jesienie są krótsze i rzepaki później ruszają z wegetacją na wiosnę, presja patogenu zawsze była niższa i występował tutaj łagodniejszy, atakujący powierzchniowo grzyb suchej zgnilizny kapustnych – L. biglobosa.
- Sprawcę suchej zgnilizny zwalcza się wiosną wkrótce po ruszeniu wegetacji. Ocenę zagrożenia powinniśmy przeprowadzić w fazie regeneracji rozety. Standardowy zabieg ochrony i regulacji wzrostu w rzepaku, który przetrwał zimę w dobrym stanie przeprowadzamy, kiedy rośliny osiągną wysokość 15–20 cm. Średnio w kraju przypada to na pierwszą dekadę kwietnia
Wiosną trzeba być bardzo czujnym
Niestety, pojawił się problem, bo nastąpiła zmiana proporcji sprawców wywołujących suchą zgniliznę kapustnych w Polsce, na korzyść L. biglobosa. Są na ten temat różne tezy i przypuszczenia, a wynikają z obserwacji w ostatnich sezonach porażenia roślin odmian z odpornością pionową, czyli jednogenową (gen Rlm7) wyłącznie na grzyb L. maculans. W odmianach z tą odpornością pionową obserwowano pierwsze symptomy lub wyraźne objawy infekcji już jesienią. Do tej pory ten łagodniejszy sprawca (L. biglobosa) występował jesienią w mniejszym nasileniu niż wiosną.
Biorąc pod uwagę obserwacje jesiennego porażenia odmian z odpornością, wiosną trzeba być bardzo czujnym. Wczesne wiosenne porażenie rzepaku łodygową formą suchej zgnilizny kapustnych przy spóźnionej ochronie, może prowadzić do gwałtownego zamierania łanu tuż przed zbiorami, łącznie z wyleganiem łodygowym i osypywaniem nasion. Należy o tym pamiętać przy uprawie odmian z odpornością jednogenową. Nie zabezpiecza ona bowiem roślin przed łagodniejszym sprawcą formy łodygowej (L. biglobosa), który dobrze wykorzystuje zmiany klimatyczne.
Jak zwalczać suchą zgniliznę ?
Jest wiele możliwych programów ochrony do zastosowania oraz skutecznych fungicydów pozwalających ograniczyć suchą zgniliznę kapustnych. Wyszukiwarka środków ochrony roślin dostępna na stronie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi wskazuje na możliwość zastosowania do ograniczania suchej zgnilizny kapustnych ok. 200 fungicydów. Wiele z nich to jednoskładnikowe produkty na bazie zarejestrowanych substancji czynnych z grupy triazoli. Sporo jest środków dwuskładnikowych z substancjami z dwóch grup – z grupy triazoli i strobiluryn. Niektóre obok triazolu zawierają w składzie regulatory wzrostu. Wiosną można zatem chronić rzepak kilkudziesięcioma fungicydami znajdującymi się w zaleceniach IOR – PIB, przy czym kilkoma można jednocześnie chronić i regulować wiosenny wzrost i rozwój rzepaku.
W fazie regeneracji rozety (wiosną) i na początku formowania łodygi progiem szkodliwości jest 10–20% roślin z pierwszymi objawami choroby (plamy na liściach, nekrozy na pędzie). Niższy próg szkodliwości należy przyjąć w przypadku uprawy odmiany podatnej na porażenie przez sprawców suchej zgnilizny kapustnych.
W zwalczaniu suchej zgnilizny kapustnych pamiętajmy o podstawowej i kluczowej zasadzie: od momentu przedostania się suchej zgnilizny kapustnych z porażonych liści do łodyg możliwość zabezpieczenia roślin przed chorobą zdecydowanie maleje. Najważniejsze przy zwalczaniu jest zatem zatrzymanie grzyba w liściu albo lepiej niedopuszczenie, by grzyb zainfekował liść, bo wtedy przerasta przez ogonek liściowy do szyjki korzeniowej i wrasta do podstawy łodygi. Przy wykonaniu skutecznej jesiennej ochrony rzepaku przed suchą zgnilizną kapustnych, wiosną można ograniczyć się do zastosowania fungicydu o działaniu regulatora wzrostu. Ale jeżeli widoczna jest spora presja i zaobserwujemy wiosną na liściach spore ilości owocników konidialnych należy rozważyć wczesny zabieg mocnym fungicydem.
- Aby określić próg szkodliwości, należy pobrać losowo w różnych punktach pola po 25 roślin i ocenić liczbę porażonych roślin z objawami choroby na liściach lub podstawie łodygi
fot. Marek Kalinowski
Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 11/2023 na str. 28. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
