<p>Niedobory potasu widoczne są zawsze na liściach najstarszych i wynikają z jego remobilizacji do organów najmłodszych. Obserwuje się wówczas w zbożach chlorozy na brzegach liści i nekrozami na końcach liści najstarszych na dolnych liściach, nekrozy oraz więdnięcie i obumieranie liści. W rzepaku niedobór widać najpierw na czubkach i krawędziach liści (zdjęcie), gdzie powstają chlorozy przechodzące w czerwono-brązowe plamy martwicowe. W burakach cukrowych obserwuje się najpierw pofałdowanie liści, a potem żółte krawędzie liści przechodzące w brązowe nekrozy</p>

Niedobory potasu widoczne są zawsze na liściach najstarszych i wynikają z jego remobilizacji do organów najmłodszych. Obserwuje się wówczas w zbożach chlorozy na brzegach liści i nekrozami na końcach liści najstarszych na dolnych liściach, nekrozy oraz więdnięcie i obumieranie liści. W rzepaku niedobór widać najpierw na czubkach i krawędziach liści (zdjęcie), gdzie powstają chlorozy przechodzące w czerwono-brązowe plamy martwicowe. W burakach cukrowych obserwuje się najpierw pofałdowanie liści, a potem żółte krawędzie liści przechodzące w brązowe nekrozyMarek Kalinowski

Uprawa

Potas chroni uprawy nie tylko przed suszą. Kiedy i jak nawozić potasem?

Potas pełni w rozwoju roślin bardzo istotne funkcje. Wielu ekspertów podkreśla, że potas jest po azocie najbardziej plonotwórczym pierwiastkiem. Przypisuje się mu kluczową rolę w mechanizmie oszczędzania wody przez rośliny i efektywnym jej wykorzystaniu przy niedoborach.

Dziś przypomnę na czym polega regulacyjna rola potasu w gospodarowaniu wodą i jego wpływ na ruchy aparatów szparkowych. Jednak warto zaznaczyć, że chociaż wiele gleb jest w potas przyswajalny ubogich, to często przez nieodpowiednie pH. Nie wolno w praktyce przeceniać roli tego pierwiastka, zwłaszcza w kontekście antidotum na suszę.

Dlaczego potas działa optymalnie wyłącznie w odpowiednich proporcjach z pozostałymi składnikami?

Potas jest ważny, ale działa optymalnie przy nawożeniu w odpowiednich proporcjach z pozostałymi składnikami pokarmowymi. W roślinach znajduje się niemal wyłącznie w formie jonowej i dlatego jego odpowiednie stężenie w sokach komórkowych czyni rośliny bardziej odporne na wymarzanie, susze i wiele czynników stresowych. Nadmiar potasu jest szkodliwy, a ponadto należy pamiętać o szkodliwości dla niektórych roślin chlorków wnoszonych z potasem w soli potasowej. To pierwiastek bardzo szybko pobierany, a ponadto na stanowiskach o nieuregulowanym pH gleby, pobierany jest w sposób luksusowy, czyli w ilościach większych niż potrzebują rośliny.

Jakie są skutki przenawożenia potasem?

Przenawożenie potasem jest bezpośrednią przyczyną znanej wszystkim hodowcom bydła tężyczki pastwiskowej (magnezowej). Do choroby dochodzi dlatego, że wysokie nawożenie potasowe i luksusowe pobieranie tego pierwiastka zmniejsza pobieranie przez rośliny magnezu i wapnia. W paszy takiej niebezpiecznie dla zdrowia zwierząt zwiększa się stosunek jonów potasu do jonów magnezu i wapnia. Ta rozpiętość bywa znaczna i dlatego nawożenie użytków zielonych potasem wymaga szczególnej ostrożności. Nigdy, pod żadnym pozorem, nie można stosować na nich potasu w jednej wiosennej dawce, a głównym środkiem zapobiegawczym na luksusowe pobieranie potasu jest optymalne pH i odpowiednia zasobność gleby w magnez.

Jaką rolę pełni potas w metabolizmie azotowym rośliny?

Z rolniczego punktu widzenia jedną z ważniejszych funkcji potasu jest jego rola w metabolizmie azotowym roślin i synergizm działania z jonami saletrzanymi azotu (antagonizm w stosunku do jonu amonowego). Jon potasu jest niezbędny w procesach pobierania, transportu i produkcji białek przez roślinę. Niedostateczne nawożenie roślin potasem zmniejsza efektywność wykorzystania azotu.

Funkcją potasu o nie mniejszym znaczeniu jest regulowanie gospodarki wodnej roślin. Dzięki niemu rośliny mogą łatwiej przetrwać okresy suszy, a także zimę, bo w soku komórkowym roślin potas spełnia rolę kationu towarzyszącego w transporcie azotanów i cukrów i poprzez efekt osmotyczny reguluje turgor komórek.

Jaka jest funkcja fizjologiczna potasu?

Dla rolnika bardzo istotna jest funkcja fizjologiczna potasu polegająca na regulacji otwieraniem i zamykaniem aparatów szparkowych. W normalnych warunkach, przy odpowiedniej ilości potasu, otwieranie i zamykanie aparatów szparkowych odbywa się w cyklu dobowym. Jest to proces dwufazowy rozpoczynający się wcześnie rano wzrostem stężenia kationu potasowego w komórkach przyszparkowych. W warunkach ograniczonej ilości dostępnej wody jony potasu usuwane są z komórek szparkowych, szparki zamykają się i tym samym zmniejsza się parowanie wody i ograniczone zostają straty wody z rośliny. Kiedy potasu brakuje, niedobór wody osłabia rośliny, które tracą zdolność do regulowania gospodarki wodnej. Zamiast zmniejszać transpirację tracą turgor i więdną.

Które gleby mają w sobie najwięcej, a które najmniej potasu?

Najwięcej potasu zawierają gleby ciężkie, najmniej gleby organiczne. Przy bardzo niskiej i niskiej zasobności gleb w przyswajalny potas wskazane jest dążenie w planie nawożenia do podniesienia zasobności. Bez badania gleby nie da się nawozić potasem optymalnie. Przedziały zasobności przyswajalnego potasu (tabela) zależą od kategorii agronomicznej gleb. Nawożenie potasem nie jest łatwe, bo z gleb lekkich jest on wymywany, a w glebach ciężkich unieruchamiany.

O czym należy pamiętać przed rozpoczęciem nawożenia gleby potasem?

Pracę nad podniesieniem zasobności gleby w potas trzeba poprzedzić:

uregulowaniem odczynu pH i podniesieniem (w razie potrzeby) zasobności w magnez,
rozluźnieniem gleb (wprowadzanie materii organicznej).

Z tych powodów wielu fachowców od nawożenia gleby i żywienia roślin zaleca raczej systematyczne nawożenie potasem z małym naddatkiem, jeżeli zasobność gleby jest poniżej średniej.

W planowaniu nawożenia należy pamiętać, że znaczącym źródłem potasu są resztki pożniwne, nawozy zielone, a przede wszystkim nawozy naturalne. Jednak bardzo trudno jest określić dokładną ilość wnoszonego potasu ze wskazanych źródeł. Z badań i analiz wynika, że przeciętnie obornik bydlęcy i od trzody chlewnej zawiera 0,65 % K₂O. Z 1 m³ gnojowicy wnosi się do gleby nawet 4 kg potasu (K₂O), gnojówka zaś zawiera do 0,7% potasu (K₂O).

Kiedy sól potasowa się sprawdzi?

Rynek mineralnych nawozów potasowych bardzo się zmienił. Kiedyś zdominowany był przez pyliste sole potasowe 40%, 50% i 60%. Lepsze są sole granulowane, przy czym coraz więcej potasu aplikujemy z nawozami wieloskładnikowymi. Stosowanie soli potasowej jest ekonomicznym rozwiązaniem, ale tylko pod uprawy tolerujące chlorki. Paleta nawozów z dużą zawartością potasu jest spora i pozwala na wybór najlepszej formy pod rośliny chlorkolubne, częściowo tolerujące chlorki, jak i bardzo wrażliwe na chlorki.

Które rośliny są chlorkolubne?

Roślinami chlorkolubnymi są:

buraki cukrowe,
buraki pastewne,
seler.

Które rośliny tolerują chlorki?

Roślinami tolerującymi chlorki są:

zboża,
kukurydza,
rzepak,
szparagi,
kapusta głowiasta,
czerwone buraczki,
rabarbar,
użytki zielone,
mieszanki trawy i koniczyny,
soja.

Które rośliny częściowo tolerują chlorki?

Roślinami częściowo tolerującymi chlorki (można stosować nawozy zawierające chlor, ale tylko przed rozpoczęciem wegetacji) są:

słonecznik,
winorośl,
czarna porzeczka,
ziemniaki sadzeniaki i spożywcze,
pomidory,
rzodkiew,
rzodkiewki,
kalarepa,
kapusta,
groszek,
szpinak,
marchew,
por,
chrzan,
cykoria,
ogórek.

Które rośliny są najbardziej wrażliwe na chlorki?

Roślinami najbardziej wrażliwymi na chlorki (nawozy potasowe powinny być stosowane wyłącznie w formie siarczanowej) są:

ziemniaki skrobiowe,
tytoń,
czerwona porzeczka,
agrest,
malina,
chmiel,
truskawka,
jeżyna,
brzoskwinia,
czereśnia,
fasola,
bób,
ogórek,
melon,
cebula,
sałata.

Co decyduje o doborze formy nawożów potasowych?

O wyborze odpowiedniej formy nawozów potasowych powinna decydować właśnie wrażliwość roślin na stężenie chlorków w glebie. W przypadku stosowania chlorkowych soli potasowych zaleca się możliwie wczesne, przedsiewne ich rozsiewanie. Przy stosowaniu nawozów potasowych nie można aplikować jednorazowo nadmiernych dawek tego składnika nawet na glebach wykazujących duży jego niedobór. Nadmiar potasu szkodzi bowiem nie tylko glebie, ale i roślinom. W pierwszym przypadku straty tego składnika następują w wyniku wymywania, szczególnie na glebach lżejszych.

Co się dzieje z glebą, gdy jest przenawożona potasem?

Gleba przenawożona potasem traci swoje korzystne właściwości – staje się zlewna, łatwiej się zaskorupia i traci gruzełkowatą strukturę, szczególnie, gdy stosuje się nawozy potasowe chlorkowe. Nadmiar potasu w glebie ogranicza również pobieranie przez rośliny wapnia i magnezu, a odkładając się w młodych częściach roślin, wpływa niekorzystnie na ich jakość. Dlatego jeśli jednorazowa dawka potasu przekracza 150 kg/ha, należy ją podzielić. Połowę dawki nawozów potasowych należy wysiać jesienią, a drugą zastosować wczesną wiosną. Takie postępowanie pozwala zapobiec stratom tego składnika i nie zakłóci właściwego pobierania wapnia i magnezu przez rośliny.

Kiedy aplikować potas na gleby o jego niskiej zasobności?

Na glebach o niskiej zasobności w potas, należy zawsze aplikować ten składnik pokarmowy przed siewem roślin, gdyż wiosenne odżywianie roślin potasem nie wyrówna już skutków niedoboru tego składnika, jakie wystąpiły jesienią. Kiedyś, tak jak w przypadku fosforu, zalecano nawożenie potasem na zapas (powyżej zapotrzebowania roślin) w celu podniesienia zawartości jego przyswajalnych form do poziomu średniego. Tę szkołę zweryfikowały wzrosty cen pierwiastków nawozowych. Owszem, gleba zasobna jest pożądana, ale najważniejsza jest ekonomia. Tanio i trwale poprawimy dostępność składników z gleby (nie tylko potasu) przez: