Poradnik przygotowany dla rolników: "Preparaty Mikrobiologiczne dla Roślin Rolniczych"
"Preparaty mikrobiologiczne dla rolnictwa i środowiska". Taki tytuł nosiła konferencja naukowa, która odbyła się 10 maja w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – PIB w Puławach. Konferencję honorowym patronatem objął Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, patronat medialny sprawował m.in. „Tygodnik Poradnik Rolniczy”. Sto kilkadziesiąt osób przysłuchiwało się prezentacjom naukowców i debacie w trakcie panelu dyskusyjnego.
Po przywitaniu gości pierwsze wystąpienie zaprezentowała kierownik Zakładu Mikrobiologii Rolniczej i jednocześnie przewodnicząca komitetu organizacyjnego konferencji dr hab. Anna Gałązka, prof. IUNG – PIB. Zaznaczyła na wstępie, że produkcja preparatów mikrobiologicznych jest obecnie jednym z najszybciej rozwijających się segmentów rynku rolno-spożywczego.
– Praktyczne stosowanie w rolnictwie nawozowych produktów mikrobiologicznych mogłoby znacząco zmniejszyć zużycie środków ochrony roślin oraz nawożenia mineralnego, a tym samym zwiększyć aktywność biologiczną gleb i utrzymanie jej bioróżnorodności. Założenia te wpisują się także w tzw. europejską strategię bioróżnorodności. Do 2050 r. różnorodność biologiczna oraz usługi ekosystemowe w Unii Europejskiej będą chronione i zostaną odpowiednio odtworzone ze względu na wartość różnorodności biologicznej samej w sobie – poinformowała dr hab. Anna Gałązka.
Z informacji praktycznych, które najbardziej mogą zainteresować rolników, warto wspomnieć, że na liście produktów nawozowych zawierających mikroorganizmy dopuszczone są obecnie następujące bakterie i grzyby: Azotobacter spp., Rhizobium spp. oraz Azospirillum spp. oraz grzyby mykoryzowe.
Wykaz nawozowych produktów mikrobiologicznych dostepny na stronie internetowej IUNG
Na mocy rozrządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi IUNG – PIB został upoważniony do prowadzenia wykazu nawozowych produktów mikrobiologicznych. Każdy z producentów co dwa lata jest zobowiązany do poinformowania, czy dane na temat jego produktu są aktualne. Wykaz jest dostępny na stronie internetowej IUNG, gdzie można znaleźć elektroniczną wersję Poradnika „Preparaty Mikrobiologiczne dla Roślin Rolniczych”.
Publikacja ta, zawierająca szereg cennych informacji dla rolników chcących na szerszą skalę stosować środki mikrobiologiczne, powstała po ubiegłorocznym spotkaniu w Puławach. W ocenie dr hab. Anny Gałązki, istnieje pilna potrzeba prowadzenia działań edukacyjnych oraz szkoleń w celu podniesienia wiedzy w zakresie stosowania nawozowych produktów mikrobiologicznych.
Fagi. Czy przyszłość należy do naturalnych wrogów bakterii?
Z uwagi na liczbę referowanych prezentacji i ich obszerność, nie sposób wspomnieć tu o wszystkich. Na potrzeby tego artykułu skupimy się na jeszcze jednym wystąpieniu dotyczącym naturalnych wrogów bakterii, czyli bakteriofagów.
W Polsce to temat raczkujący, ale mający duży potencjał. O możliwościach bakteriofagów mówiła dr hab. Bożena Nejman-Faleńczyk, prof. Uniwersytetu Gdańskiego reprezentująca Katedrę Biologii Molekularnej Wydziału Biologii i BNF-New Bio Force, spółkę spin-off UG.
– Stosowane w rolnictwie nawozy sztuczne oraz chemiczne środki ochrony roślin prowadzą do niekorzystnych zmian w strukturze gleby oraz w jej aktywności mikrobiologicznej – przypomniała dr hab. Bożena Nejman-Faleńczyk. – Dlatego konieczne jest poszukiwanie nowych sposobów zapewnienia jakości i bezpieczeństwa mikrobiologicznego żywności oraz produktów rolnych, z uwzględnieniem rozwiązań opartych na naturalnych czynnikach biologicznych.
Jednym z naturalnych sposobów zwalczania bakteryjnych patogenów jest zastosowanie naturalnych wrogów bakterii, czyli bakteriofagów. Czym one są? Otóż fagi to wirusy, które wysoce specyficznie infekują komórki bakteryjne, wykorzystują je do własnego rozwoju, a następnie doprowadzają do ich śmierci. Co istotne, bakteriofagi nie atakują komórek ludzkich.
Dr hab Nejman-Faleńczyk podkreślała, że w Polsce preparaty bakteriofagowe są jeszcze stosunkowo słabo poznane. Inaczej niż na świecie, gdzie rewolucjonizują one zarówno medycynę, weterynarię, przemysł spożywczy, jak i rolnictwo.
Preparaty wyokrzystujące bakteriofagi są już wykorzystywane jako środki ochrony roślin
Bakteriofagowe preparaty, takie jak EcoShieldTM, ListShieldTM, czy SalmoFreshTM zyskały akceptację amerykańskiej Agencji Żywności i Leków (FDA) i są powszechnie stosowane w USA oraz innych krajach do ochrony żywności, głównie mięsa i warzyw, przed patogennymi bakteriami. Natomiast preparaty AgriPhageTM oraz BiolyseTM są wykorzystywane w rolnictwie jako środki ochrony roślin.
W Polsce bakteriofagi stosuje się w ramach terapii eksperymentalnej w Ośrodku Terapii Fagowej we Wrocławiu.
– Fagi mogą skutecznie niszczyć także te bakterie, które nabyły odporność na antybiotykoterapię – podkreślała prelegentka.
Fagoterapię wykorzystuje się standardowo w leczeniu pacjentów w Gruzji. A Belgia jest jedynym krajem zachodniej Europy, w którym preparaty bakteriofagowe są dostępne w aptekach.
Przed stosowaniem fagów w Polsce, także w rolnictwie, jeszcze jednak długa droga. Naukowcy zajmujące się tą problematyką na Uniwersytecie Gdańskim uważają, że chociaż zastosowanie bakteriofagów przynosi spodziewane efekty, to jednak trudno jest przewidzieć reakcję polskich konsumentów, którzy niewiele wiedzą na temat tych mikroorganizmów.
Póki co stosowanie bakteriofagów w Polsce nie jest obecnie dopuszczone. Aby coś się w tej kwestii zmieniło, potrzebne są intensywne prace legislacyjne oraz badania związane z bezpieczeństwem bakteriofagów, ich mechanizmem działania oraz skutecznością.
Krzysztof Janisławski
