Różnice w tolerancji a często odporności genetycznej odmian na choroby w porównaniu do odmian bez tej cechy są duże. W rzepaku ozimym przybywa odmian odpornych na groźną suchą zgniliznę kapustnych. To ważne, bo normalnie rzepak wymaga ochrony przed tą chorobą wiosną i jesienią.
Odmiany trzeba rotować
Co trzeba wiedzieć o odmianach odpornych, a to, że jak w przypadku innych odporności i także w innych gatunków jest ona po jakimś czasie przełamywana. Dlatego nie powinniśmy się trzymać kurczowo uprawy jednej odpornej odmiany przez kilka sezonów. Odmiany warto rotować. A jeżeli chodzi o odporność rzepaku na suchą zgniliznę kapustnych, to znane są jej dwa typy. Pierwszy typ odporności to tzw. całkowita, monogeniczna (kontrolowana przez geny główne), zwana także pionową lub specyficzną, skuteczna między innymi w stadium siewki. Drugi typ odporności to poligeniczna, częściowa (pozioma, niespecyficzna) – skuteczna we wszystkich stadiach rozwoju rzepaku.
Sucha zgnilizna kapustnych (na zdjęciu) jest w rzepaku chorobą numer 1, wymagającą zwalczania jesienią i wiosną.
W celu ochrony rzepaku przed epidemią suchej zgnilizny kapustnych, hodowcy korzystają przeważnie z odporności poziomej, która w większości przypadków stanowi o dość trwałym typie odporności.
Odporność pionowa wymaga ciągłego odnawiania poprzez wprowadzanie nowych genów do rzepaku (krzyżowanie z nowymi odpornymi genotypami) ze względu na zmiany populacji patogena. Niestety, w ostatnich latach odporność ta była często przełamywana przez nowe patotypy L. maculans, a ochrona roślin rzepaku związana z tą odpornością była skuteczna jedynie przez okres kilku lat.
Geny odporności
Sposób rozmnażania i wiele innych czynników sprawia, że grzyb suchej zgnilizny kapustnych pokonuje odporność rzepaku. Sposobem na utrzymanie stabilnej odporności może być połączenie zmianowania z krótkim czasem uprawy różnych genotypów (różnych odmian). Idealna okazuje się w praktyce kombinacja odporności poziomej i pionowej, która najskuteczniej ogranicza porażenie rzepaku ozimego przez suchą zgniliznę kapustnych.
Odporność pozioma odmiany zwiększa trwałość działania genu Rlm7 odpowiedzialnego za odporność pionową. Dlatego w aktualnie prowadzonej hodowli rzepaku ozimego skuteczną metodą ochrony roślin jest łączenie odporności pionowej z poziomą, z wykorzystaniem głównych genów odporności Rlm7. Odmiany odporne, najlepiej z podwójną odpornością, dają gwarancję dużej zdrowotności roślin w okresie jesiennym i w znaczny sposób wpływają na zimotrwałość roślin, co w rezultacie przekłada się na uzyskany plon i dochód gospodarstwa.
Odmianami odpornymi warto się interesować. W materiałach promocyjnych odmian rzepaku z odpornością na suchą zgniliznę kapustnych znajdziemy różne oznaczenia i rodzaje tej odporności (LepR3, Rlm7, APR37). Warto dopytywać hodowców o szczegóły i wyniki badań porównawczych z mieszańcami bez odporności w warunkach silnej presji choroby.
Marek Kalinowski
