Dlatego powierzchnia uprawy jęczmienia ozimego w Polsce wzrasta i w 2023 r. przekroczyła 355 tys. ha (wg ARiMR). Jęczmień ozimy wysoko plonuje, wcześnie rusza z wiosenną wegetacją i najszybciej ze zbóż dojrzewa. Przez to ma dużą odporność na wiosenne susze. Jest też idealnym przedplonem dla rzepaku ozimego.
Czy jęczmień ozimy jest dobrym przedplonem dla rzepaku ozimego?
Największym atutem jęczmienia ozimego jest szybkie zejście z pola. Przez to jest idealną rośliną przedplonową dla rzepaku ozimego. Różnice w porównaniu do pozostałych zbóż ozimych są znaczne. Np. w suchym roku 2018 i 2019 średnia data zbioru jęczmienia ozimego w Stacjach Doświadczalnych Oceny Odmian COBORU to odpowiednio 7 i 6 lipca (ok. 2 tygodnie wcześniej niż w wieloleciu).
Pozostałe zboża ozime zbierano średnio 3 tygodnie później niż jęczmień ozimy. Szybkie zejście z pola umożliwia dopieszczenie stanowiska pod terminowy siew rzepaku. Pozwala też na wyregulowanie pH gleby oraz siew wydajnych roślin międzyplonowych o dłuższym okresie wegetacji.
Czy jęczmień ozimy jest zimotrwały?
Jak wspomniałem, zimotrwałość to słaba strona jęczmienia ozimego, ale też odmiany różnią się pod tym względem i tym bardziej do uprawy należy wybierać te sprawdzone w warunkach najbliższych gospodarstwu, czyli z Listy Odmian Zalecanych, którą na 2024 r. prezentujemy na mapie. Wymarznięcia jęczmienia ozimego mogą się zdarzyć, ale przez ocieplenie klimatu to ryzyko zmalało. Pamiętajmy jednak przy wyborach odmian do uprawy, że jęczmień ozimy jest najmniej zimotrwały ze zbóż ozimych i np. jego zimotrwałość oceniona na 5° nie jest równa zimotrwałości 5° pszenicy ozimej.
Które odmiany jęczmienia ozimego są odporne na zimno?
Z odmian zarejestrowanych tylko Giewont, Impala, Yukon i Zenek mają zimotrwałość na najwyższym poziomie 5,5°. Przy bardzo srogich zimach jęczmień ozimy ma ze zbóż najmniejsze szanse na przetrwanie. Jest pewne ryzyko, ale też tak ostre zimy zdarzają się coraz rzadziej. Warto dodać, że zimotrwałość, jak i inne badane cechy roślin, oceniane są w badaniach COBORU w skali 9-stopniowej. Jak podają naukowcy z COBORU w opracowaniach w przypadku zimotrwałości można w uproszczeniu przyjąć, że różnica 1 stopnia w skali 9-stopniowej na plus oznacza około 10% więcej żywych roślin po srogiej zimie.
Lista Odmian Zalecanych jęczmienia ozimego na sezon 2024
Rekomendowane odmiany na Liście Odmian Zalecanych na 2024 r. (jest ich 22) pokazujemy na mapie i dołączamy do tych informacji charakterystykę (wg COBORU) odmian najczęściej zalecanych do uprawy. Stan Krajowego rejestru na początku 2024 roku zwiększył się o pięć nowych odmian wielorzędowych pastewnych – KWS Libris, Luise, RGT Alessia, SU Elsa i Venezia. Obecnie Krajowy rejestr liczy 54 odmian jęczmienia ozimego – 42 odmiany wielorzędowe pastewne i 12 odmian dwurzędowych, a wśród nich dwie o typie browarnym. Każdy plantator zna wady i zalety jęczmienia wielorzędowego i dwurzędowego. Oczywiście lepszej jakości i bardziej dorodne jest ziarno odmian dwurzędowych i mimo aktualnej dominacji w Krajowym rejestrze odmian wielorzędowych, hodowcy rozwijają programy hodowlane jęczmienia ozimego dwurzędowego.
Taką dwurzędową odmianą i wysoko na LOZ jest Bordeaux. Na tej liście od kilku lat uwagę zwraca dominacja odmiany wielorzędowej Jakubus, która plonuje wysoko i stabilnie w całej Polsce. Z badań COBORU uwzględniających wpływ przedplonu wynika, że Jakubus zdecydowaną przewagę plonowania pokazuje po przedplonach niezbożowych, zwłaszcza na poziomie agrotechniki a2. Natomiast w uprawie po przedplonach zbożowych, bardzo dobrze wypadały w ostatnich latach: Melia, SU Jule i Mirabelle. Warto na takie cechy zwracać uwagę, a szczególnie na odporność jęczmienia ozimego na choroby i wyleganie. W ostatnich latach w jęczmieniu w największym nasileniu występowała rdza jęczmienia, plamistość siatkowa i mączniak prawdziwy. Stałym zagrożeniem jest też rynchosporioza.
Które odmiany jęczmienia ozimego są najczęściej rekomendowane na sezon 2024?
- Jakubus – unikalna odmiana odmiana wielorzędowa, typu pastewnego, wpisana do Krajowego rejestru w 2017 r., rekomendowana na LOZ do uprawy aż w 14 województwach. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość na tle gatunku średnia (5°). Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość – średnia. Rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren średnia, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym i zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.
- KWS Morris – odmiana wielorzędowa typu pastewnego, wpisana do Krajowego rejestru w 2020 r. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość na tle gatunku prawie średnia (4,5°). Odporność na rdzę jęczmienia – duża, na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rynchosporiozę i ciemnobrunatną plamistość – średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
- SU Midnight – odmiana wielorzędowa typu pastewnego, wpisana do Krajowego rejestru w 2021 r. Plon ziarna bardzo duży. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość na tle gatunku średnia (5°). Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową i ciemnobrunatną plamistość – dość duża, na rdzę jęczmienia i rynchosporiozę – średnia. Rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym mała. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała.
- SU Jule – odmiana wielorzędowa typu pastewnego, wpisana do Krajowego rejestru w 2018 r. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość na tle gatunku średnia (5°). Odporność na plamistość siatkową i ciemnobrunatną plamistość – dość duża, na mączniaka prawdziwego, rdzę jęczmienia i rynchosporiozę – średnia. Rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym oraz zawartość białka w ziarnie średnie. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
- Bordeaux – odmiana dwurzędowa typu pastewnego, wpisana do Krajowego rejestru w 2021 r. Plon ziarna duży do bardzo dużego. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki przeciętny. Zimotrwałość na tle gatunku prawie średnia (4,5°). Odporność na ciemnobrunatną plamistość – dość duża, na rdzę jęczmienia i rynchosporiozę – średnia, na mączniaka prawdziwego i plamistość siatkową – dość mała. Rośliny niskie do bardzo niskich, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna i gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duże. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
- Esprit – odmiana wielorzędowa typu pastewnego, wpisana do Krajowego rejestru w 2021 r. Plon ziarna bardzo duży. Przyrost plonu przy uprawie na wysokim poziomie agrotechniki powyżej przeciętnej. Zimotrwałość na tle gatunku prawie średnia (4,5°). Odporność na mączniaka prawdziwego, plamistość siatkową, rdzę jęczmienia i rynchosporiozę – średnia, na ciemnobrunatną plamistość – dość mała. Rośliny wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania przeciętny. Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Zawartość białka w ziarnie średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Czytaj dalej:
Marek Kalinowski
