W Polsce, zapoczątkowany w 1968 r. wspólny program hodowli ozimego pszenżyta w Choryni w Wielkopolsce i w Laskach na południowym Mazowszu, doprowadził do uzyskania pierwszych odmian. Tą pierwszą odmianą zarejestrowaną w 1982 r. było Lasko.
Jakie nowe odmiany przenżyta wpisano w roku 2024 do Krajowego rejestru?
Pszenżyto jest mieszańcem międzyrodzajowym uzyskanym ze skrzyżowania pszenicy i żyta, jego wyjątkowość wynika z posiadania najlepszych cech form rodzicielskich i ograniczeniu wad tych gatunków. Obecnie pszenżyto uprawiane jest w 36 krajach, a Polska jest największym producentem tego gatunku na świecie (1/3 globalnej produkcji).
W pszenżycie dominuje polska hodowla DANKO Hodowla Roślin i Hodowla Roślin Strzelce Grupa IHAR. Nie ma sezonu, w którym nie pojawiłyby się jakieś nowe plenne kreacje. Tylko w tym roku do Krajowego rejestru wpisano pięć nowych odmian: Ambasador, Comodoro, Dalmateo, Promiso i Tinos. Obecnie w Krajowym rejestrze jest 55 odmian pszenżyta ozimego, w tym 42 odmiany krajowe i 13 zagranicznych.
Wybór odmian jest duży, a w nim można wybierać między odmianami tradycyjnymi i krótkosłomymi. Jest jedna odmiana bezostna – Medalion. Postęp hodowlany w tym gatunku trwa, co widać było na tegorocznych Dniach Pola m.in. Szelejewie i w Strzelcach.
Ile odmian pszenżyta ozimego jest na LOZ?
Tyle tytułem przypomnienia ciekawej historii hodowlanej pszenżyta, która jest obecnie zdominowana przez polską hodowlę. Dziś prezentujemy Listy Odmian Zalecanych tego gatunku na jesienne siewy. Na LOZ są 23 odmiany. Każda jest cenna i unikatowa. Są liderzy tej listy, co wynika ze stabilnego i wysokiego ich plonowania praktycznie w całej Polsce. Jednak nie patrzymy tylko na tych liderów.
Na co należy zwracać uwagę, wybierając odmiany pszenżyta ozimego?
Przy wyborze odmian należy zwracać uwagę na potencjał plonowania, ale także cechy odporności, wrażliwości na zasolenie i pH stanowiska. Ważna jest też wczesność dojrzewania. Najważniejsze przy wyborze odmian jest bowiem dopasowanie cech do mikroklimatu, warunków glebowych czy niedomagań stanowiska. Zdecydowanie lepsze na słabsze gleby będą odmiany tradycyjne, a do intensywnej technologii uprawy na stanowiskach lepszych odmiany krótkosłome. Dlatego warto prześledzić szczegóły publikowanych wyników plonowania z oddziałów Stacji Doświadczalnych Oceny Odmian COBORU, które są najbliżej naszego gospodarstwa.
Oczywiście plon liczy się najbardziej i w tej kategorii rzeczywiście wybija się w ostatnich latach badań odmiana SU Liborius. Kolejny już sezon jest na czele LOZ pszenżyta ozimego. Na liście pojawiają się dużo młodsze odmiany (SU Liborius wpisano do KR w 2019 r.), a za rok pojawią się na niej kolejne pokazywane w br. na Dniach Pola. Te najnowsze często zdecydowanie lepiej prezentują się pod kątem odporności na choroby. Po prostu niektóre patogeny po 5–6 latach życia odmian przełamują odporność.
Jakie są odmiany krótkosłome pszenżyta ozimego na LOZ?
Na Liście Odmian Zalecanych ponad połowa to odmiany krótkosłome (półkarłowe). To m.in.: Corado, Tadeus, Stelvio, Lombardo, Panaso, Metro, Kasyno, Ostavio, Rotondo. Pamiętajmy, że tego typu odmiany wymagają siewu w mniejszym zagęszczeniu niż odmiany tradycyjne. Odmiany krótkosłome cechuje silna krzewistość i należy je siać zdecydowanie rzadziej. O ile rzadziej? Nawet o ok. 30% w porównaniu do zaleceń dla odmian tradycyjnych. Takie odmiany lepiej sprawdzą się też w siewach opóźnionych. Pamiętajmy jednak, że ich potencjału nie wykorzystamy na słabszych glebach, na takie stanowiska zdecydowanie lepiej wybierać odmiany tradycyjne i bardziej w typie żytnim.
A konkretnie, w jakim zagęszczeniu siać odmiany krótkosłome? Najlepiej korzystać w tym zakresie z rekomendacji hodowców. W centralnej Polsce zalecany jest siew pszenżyt ozimych krótkosłomych, zależnie od odmiany w ilości 250–300 ziaren na metr kwadratowy (ok. 130–140 kg materiału siewnego/ha). Nadmierne rozkrzewienie przy gęstym ich siewie to pewne kłopoty z chorobami, ale także z wyleganiem mimo krótkiej słomy.
Jaka jest LOZ pszenżyta ozimego na sezon 2024 r.?
Poniżej na podstawie listy opisowej odmian COBORU przedstawiamy charakterystykę odmian najczęściej rekomendowanych. Na mapie kompletną LOZ pszenżyta ozimego na 2024 r., a w tabeli porównanie plenności i odporności odmian na choroby.
SU Liborius - odmiana pastewna wpisana do Krajowego rejestru w 2019 r., rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość mała do średniej (4,0). Odporność na rdzę żółtą – duża, na pleśń śniegową, fuzariozę kłosów – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwego, rynchosporiozę, septoriozę plew i septoriozę liści – średnia, na rdzę brunatną – dość mała. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren bardzo duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym mała. Odporność na porastanie w kłosie i liczba opadania dość małe. Zawartość białka mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Medalion - odmiana pastewna wpisana do Krajowego rejestru w 2020 r., dość wysoka, o przeciętnej odporności na wyleganie. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość dość duża (5,5). Odporność na pleśń śniegową, mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną i rdzę żółtą – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, rynchosporiozę, septoriozę liści, septoriozę plew, fuzariozę kłosów – średnia. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania dość duża. Zawartość białka dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Belcanto - odmiana pastewna wpisana do Krajowego rejestru w 2018 r., o średniej wysokości roślin i o przeciętnej odporności na wyleganie. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość na poziomie 5,5. Odporność na rdzę żółtą – duża, na rdzę brunatną i septoriozę liści – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, mączniaka prawdziwego, rynchosporiozę i fuzariozę kłosów – średnia, na pleśń śniegową i septoriozę plew – dość mała. Termin kłoszenia i dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren i wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym bardzo duża. Odporność na porastanie w kłosie dość duża, liczba opadania duża do bardzo dużej. Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.
Tadeus - odmiana pastewna wpisana do Krajowego rejestru w 2017 r., rośliny niskie, o dużej odporności na wyleganie. Plenność dobra do bardzo dobrej. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki powyżej średniej. Zimotrwałość średnia (5,0). Odporność na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła i mączniaka prawdziwego – dość duża, na rdzę żółtą, septoriozę liści, rynchosporiozę i fuzariozę kłosów – średnia, na rdzę brunatną i septoriozę plew – dość mała.. Termin kłoszenia i dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren, wyrównanie ziarna i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie duża, liczba opadania bardzo duża. Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby mała.
SU Atletus - odmiana pastewna wpisana do Krajowego rejestru w 2021 r., rośliny średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość mała do średniej (4,0). Odporność na mączniaka prawdziwego, septoriozę plew i rynchosporiozę – dość duża, na choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną i septoriozę liści – średnia, na fuzariozę kłosów – dość mała. Termin kłoszenia wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie i gęstość ziarna w stanie zsypnym średnie. Odporność na porastanie w kłosie i liczba opadania dość małe. Zawartość białka dość mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby przeciętna.
Marek Kalinowski
