Rodzaje rdzy w zbożu
W życie jest rdza brunatna żyta. W owsie występuje rdza owsa i rdza źdźbłowa zbóż i traw. A jak niedawno pisaliśmy w relacji z Centrum Kompetencji BASF w Rychnowie, w ubiegłym sezonie niezwykle duże straty w Wielkopolsce (konkretnie w Pamiątkowie) wyrządzała rdza jęczmienia w jęczmieniu. Przyczyniły się do tego przede wszystkim wyjątkowo dogodne warunki jej rozwoju w tej lokalizacji, bo np. w Rychnowie (Opolskie) problemów w takiej skali nie było. Należy na rdze uważać. Co do objawów, wszystkie rdze są do siebie bardzo podobne. Poniżej, za opisami biologii z materiałów edukacyjnych IOR – PIB w Poznaniu, kilka najważniejszych informacji o rdzach.
Rdza brunatna żyta - pojawia się na blaszce liściowej
Rdza brunatna żyta występuje w dużym nasileniu, zwykle później niż rdza brunatna pszenicy. Jest rdzą dwudomową o pełnym cyklu rozwojowym. W warunkach klimatycznych Polski rdza zimuje w postaci grzybni lub urediniospor na samosiewach i oziminach żyta, dlatego dla rozwoju tej choroby, podobnie jak rdzy brunatnej pszenicy, nie jest potrzebny żywiciel pośredni. Objawy każdej rdzy są zbliżone.
Zobacz też: Rdza brunatna i rdza żółta w zbożach: kiedy zwalczać?
Rdza żyta na życie i pszenżycie pojawia się w maju na górnej stronie blaszki liściowej, rzadziej na dolnej stronie liści, względnie na pochwach liściowych żyta. Przy silnym porażeniu w fazie kwitnienia zarodniki mogą pokryć cały liść. W okresie dojrzewania pod skórką liści na dolnej ich stronie tworzą się czarne, nieco wydłużone i błyszczące skupienia teliospor. Te zarodniki zimowe mogą rozsiewać się jeszcze tego samego roku jesienią zaraz po wykształceniu lub następnego roku na wiosnę. To wszystko ma wpływ na plonowanie. Rany na liściach po rdzawych brodawkach potęgują utratę wody, co jest niezwykle ważne w sezonach z deficytem opadów.
Rdza jęczmienia - szkodliwa dla upraw browarnych
Rdza jęczmienia tworzy na liściach elipsoidalne lub kuliste skupienia urediniospor pokrytych brodawkami. Rdza jęczmienia jest grzybem dwudomowym, ale tak jak rdze brunatne (pszenicy i żyta) rozwija się z pominięciem żywiciela pośredniego.
Objawy choroby pojawiają się w lipcu, przeważnie na górnej stronie liści, na pochwach liściowych oraz na plewach. Są to drobne poduszeczki o średnicy 0,5 mm barwy pomarańczowej do rdzawobrunatnej. Później, przeważnie na dolnej stronie liści, tworzą się przykryte skórką skupienia teliospor. To małe, czarne i rozrzucone punkciki, niekiedy tworzące małe grupy. Silne porażenie prowadzi do przedwczesnego zamierania i zasychania liści i dużych strat w plonie. Choroba jest najbardziej szkodliwa w uprawie browarnych odmian jęczmienia.
Rdza owsa - pomarańczowo-żółte poduszeczki
Rdza owsa (koronowa) występuje na liściach, pochwach liściowych, wiechach i źdźbłach. Na porażonych organach występują uredinia w postaci okrągłych pomarańczowo-żółtych poduszeczek. Porażone źdźbła mogą być wiotkie i wylegać. W miarę starzenia się roślin wokół urediniów tworzą się czarne telia (zarodniki zimowe), które kształtem przypominać mogą koronę (stąd dawna nazwa choroby).
Rdza źdźbłowa zbóż i traw - poraża wszystkie zboża
Rdza źdźbłowa zbóż i traw może porażać wszystkie zboża. Poraża przede wszystkim źdźbła i pochwy liściowe. Początkowo skupienia zarodników rozwijają się pod skórką, która z czasem pęka i wyraźnie odstaje od powierzchni źdźbła. Na źdźbłach widoczne są wtedy rdzawobrunatne skupienia urediniospor. Następnie w miejscu urediniospor tworzą się czarne błyszczące teliospory.
Marek Kalinowski
