Septorioza plew pszenicy - co zwiększa ryzyko porażenia?
Septorioza plew pszenicy najbardziej zagraża uprawom pszenicy ozimej i jarej oraz pszenżyta. Czynnikami zwiększającymi ryzyko porażenia jest :
- zainfekowane ziarno siewne,
- resztki pożniwne po zbożach,
- uprawa odmian krótkosłomych,
- przebieg pogody.
Zimowanie sprawcy septoriozy plew
Sprawca septoriozy plew zimuje na resztkach pożniwnych w postaci piknidiów oraz w mniejszym stopniu w postaci pseudotecji i grzybni. Zimuje także w okrywie owocowo-nasiennej porażonych ziarniaków zbóż i traw, na siewkach porażonych jesienią zbóż oraz na obumarłych chwastach jednoliściennych. Wiosną zarodniki konidialne tworzące się w piknidiach zakażają zboża. W czasie wegetacji dochodzi do wielokrotnych infekcji wtórnych zarodnikami konidialnymi sprawcy. Patogen najpierw poraża dolne liście młodych roślin, a następnie atakuje coraz wyższe piętra, w tym źdźbło i kłos.
Septorioza plew - warunki sprzyjające infekcji
Sprawca septoriozy plew ma najlepsze warunki do infekcji, kiedy temperatura w nocy wynosi od 0 do 14 st. C i w dzień od 14 do 24 st. C, pada deszcz lub przynajmniej panuje wysoka wilgotność w łanie po obfitej rosie i liście są wilgotne oraz występuje rozproszone światło. Warunkiem silnego zakażenia jest utrzymywanie się wilgoci na liściach przez 3–6 godzin przy temperaturze 16–20°C. Patogen ten rozprzestrzenia się w dużym stopniu z rozpryskującymi się kroplami deszczu, a w okresie wczesnowiosennym duże znaczenie mają także zarodniki workowe unoszone z prądami powietrza.
W korzystnych warunkach rozwój choroby następuje po 7–14 dniach inkubacji grzyba, a zatem trwa to dwa razy krócej, niż u sprawcy septoriozy paskowanej liści. Askospory grzyba wytwarzane w pseudotecjach i zarodniki konidialne wytwarzane w piknidiach są pierwotnym źródłem infekcji roślin. Wyrzucanie askospor obserwuje się po żniwach w sierpniu, wrześniu i październiku.
Objawy septoriozy plew na liściach i siewkach
Septorioza plew poraża plewy, ale wcześniej występuje na liściach i siewkach, na których można obserwować pierwsze symptomy (zamieranie siewek). Patogen poraża wiosną dolne liście roślin, następnie przenosi się na górne liście, dokłosie i kłos. Specyficzne objawy choroby widoczne są na liściach roślin starszych, ale objawy są niekiedy podobne do objawów septoriozy paskowanej liści pszenicy, fuzariozy liści i brunatnej plamistości liści zbóż. W wyniku porażenia i rozwoju septoriozy plew na liściach pojawiają się plamy, które mają początkowo żółtozieloną barwę, a następnie brązowieją i przybierają kształt zbliżony do soczewkowatego (u septoriozy paskowanej liści plamy są ograniczone nerwami i układają się w pasy lub nałożone prostokąty). Młode plamy mają często chlorotyczną obwódkę, starsze są przeważnie jasnobrązowe, zlewają się i mogą obejmować także pochwy liściowe.
Silne porażenie widoczne jest dopiero w czerwcu. Na powierzchni plam mogą pojawiać się wtedy słabo widoczne piknidia (rozrzucone nieregularnie na plamie), z których w czasie wilgotnej pogody wydostaje się różowa, śluzowata wydzielina, zawierająca zarodniki konidialne. Wcześnie i silnie porażone liście mogą zamierać.
Jak wygląda septorioza plew pszenicy?
Septorioza plew pszenicy, jak wskazuje nazwa, pojawia się na plewkach jeszcze zielonych kłosów, najczęściej w okresie kwitnienia, w postaci fioletowych i brunatnych plam na brzegach plew. Plamy tworzą się od szczytu i przy brzegach plew i rozprzestrzeniają się w kierunku osadki kłosowej, która przy silnym porażeniu także brązowieje. Kreskowate, małe nekrozy mogą występować również na dokłosiu. Silnie porażone kłosy w łanie mają barwę brązową z odcieniem fioletu. W miarę dojrzewania pszenicy wypukła część plewek jaśnieje, a brzegi pozostają ciemne. W końcowej fazie dojrzewania na plewkach, między nerwami, mogą powstać rzędy ciemnych piknidiów.
Zobacz też: Septorioza plew w pszenicy i pszenżycie: jakie objawy i progi szkodliwości?
Jak ocenić próg szkodliwości septoriozy plew pszenicy?
Progi szkodliwości patogenów, również ze strony septoriozy plew, ustalane są wg badań w oparciu o określoną metodykę. Rolnik oceniając zagrożenie i porównując z progami szkodliwości, również musi to robić wg konkretnej metodyki. W przypadku septoriozy plew pszenicy zaleca się pobranie z pola z wybranych losowo 5 punktów po 50 źdźbeł głównych. Nie należy pobierać roślin z brzeżnych partii plantacji. Na podstawie zebranego materiału roślinnego należy następnie określić liczbę i procent porażonych źdźbeł.
Z danych z wielolecia wynika, że septorioza plew poraża średnio w kraju ok. 13% kłosów. Są jednak rejony bardziej zagrożone, z wyższym porażeniem w każdym roku. Najsilniejsze porażenia septoriozą plew mają miejsce zwykle w Polsce Północno-Wschodniej i Południowo-Wschodniej, tj. w województwach:
- warmińsko-mazurskim,
- kujawsko-pomorskim,
- małopolskim,
- świętokrzyskim,
- podkarpackim,
- dolnośląskim,
- śląskim.
Choroba obniża plon i pogarsza jakość ziarna.
Chemiczne zwalczanie septoriozy plew pszenicy
Obok ograniczania metodami agrotechnicznymi i hodowlanymi czynników sprzyjających rozwojowi septoriozy liści pszenicy konieczne jest najczęściej jej chemiczne zwalczanie. Septoriozę plew należy zwalczać we wcześniejszych terminach rozwoju zbóż po przekroczeniu progów szkodliwości, ale bardzo rzadko stanowi ona główny problem w łanach pszenicy. Jest groźna, ale to septorioza paskowana liści, mączniak, rdze i brunatna plamistość liści, a potem fuzarioza kłosów występują powszechniej i szkodzą bardziej. Najczęściej w łanie i tak mamy do czynienia z infekcjami mieszanymi kilku sprawców, na których ograniczaniu należy się skupić.
Progi szkodliwości septoriozy plew w pszenicy
Orientacyjnym progiem szkodliwości septoriozy plew w pszenicy (wg „Metodyki integrowanej ochrony pszenicy”) jest:
- w fazie krzewienia – 20% roślin z pierwszymi objawami porażenia;
- w fazie strzelania w źdźbło – 20% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami;
- w fazie początku kłoszenia – 10% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami;
- w fazie pełni kłoszenia – 1% porażonej powierzchni liścia flagowego.
W innym źródle, tj. w „Poradniku sygnalizatora ochrony zbóż”, autorzy wskazują, że zabieg ochronny przeciwko septoriozie plew należy wykonać pod koniec strzelania w źdźbło (BBCH 37) lub na początku kłoszenia (BBCH 51), jeżeli objawy porażenia wystąpiły na górnych liściach (5–10% liści z plamami na pszenicy, 10–15% liści z plamami na pszenżycie) i utrzymuje się duża wilgotność. Natomiast przy braku porażenia górnych liści opryskiwanie wykonujemy wtedy, gdy pierwsze objawy występują na kłosach (BBCH 59), a w przypadku późno rozwijającej się epidemii zaleca się opryskiwać uprawę najpóźniej w okresie formowania się ziarniaków (BBCH 75), przy zachowaniu karencji zastosowanego środka grzybobójczego. Decyzję o zwalczaniu można też podjąć po stwierdzeniu średnio na 1 liść 1 piknidium.
Przeczytaj również:
Marek Kalinowski
