Kiedy grzyby wywołujące septoriozę pszenicy mają najlepsze warunki do infekcji?
Grzyby wywołujące septoriozę plew pszenicy mają najlepsze warunki do infekcji, kiedy temperatura w nocy wynosi od 0 do 14 st. C i w dzień od 14 do 24 st. C, pada deszcz lub przynajmniej panuje wysoka wilgotność w łanie po obfitej rosie, kiedy liście są wilgotne oraz występuje rozproszone światło.
Jak septorioza plew rozprzestrzenia się w uprawie?
Sprawca septoriozy plew zimuje na resztkach pożniwnych w postaci piknidiów oraz w mniejszym stopniu w postaci pseudotecji i grzybni. Zimuje także w okrywie owocowo-nasiennej porażonych ziarniaków, na siewkach porażonych jesienią zbóż oraz na obumarłych chwastach jednoliściennych. Wiosną zarodniki konidialne tworzące się w piknidiach zakażają pszenicę i pszenżyto. Zakażenie z porażonego ziarna następuje już w czasie kiełkowania. W czasie wegetacji dochodzi do wielokrotnych infekcji wtórnych zarodnikami konidialnymi. Patogen najpierw poraża dolne liście młodych roślin, a następnie atakuje coraz wyższe piętra, w tym źdźbło i kłos.
Kiedy septorioza plew atakuje z największą mocą?
Choroba występuje w większym nasileniu po łagodnej zimie i wilgotnych latach o zwiększonej ilości opadów. Warunkiem wystąpienia silnego zakażenia jest utrzymywanie się wilgoci na liściach przez 3–6 godzin przy temperaturze 20–24ºC. Patogen ten rozprzestrzenia się w dużym stopniu przez konidia z rozpryskującymi się kroplami deszczu i bardzo pomaga mu deszczowa pogoda wczesnym latem. W korzystnych warunkach rozwój choroby następuje po 7–14 dniach inkubacji grzyba. Askospory grzyba wytwarzane w pseudotecjach i zarodniki konidialne wytwarzane w piknidiach są pierwotnym źródłem infekcji roślin. Wyrzucanie askospor obserwuje się po żniwach – w sierpniu, wrześniu i październiku.
Jakie są pierwsze symptomy septoriozy plew?
Pierwsze symptomy choroby można obserwować już na siewkach. Specyficzne objawy choroby w postaci chlorotycznych zmian pojawiają się na źdźbłach, liściach, pochwach liściowych oraz na plewkach zbóż. Najwcześniej objawy zauważalne są na najniżej położonych liściach, z których patogen przenosi się na górne liście, dokłosie i kłos.
Plamy początkowo mają żółtozieloną barwę, następnie brązowieją, powiększają się i przybierają kształt bardziej owalny, soczewkowaty. Wewnątrz plam zauważalne są nekrozy, otoczone chlorotyczną obwódką. Plamy rozszerzają się i przybierają nieregularne kształty. Starsze plamy są jasnobrązowe, zlewają się i mogą obejmować pochwy liściowe.
Silnie porażone liście obserwuje się w czerwcu. Na powierzchni plam mogą pojawiać się wtedy słabo widoczne piknidia (rozrzucone nieregularnie na plamie), z których w czasie wilgotnej pogody wydostaje się różowa, śluzowata wydzielina zawierająca zarodniki konidialne. Wcześnie i silnie porażone liście mogą zamierać.
Septorioza plew pojawia się na plewach jeszcze zielonych kłosów w postaci fioletowych lub brunatnych plam. Plamy tworzą się od szczytu i na brzegach plew, rozprzestrzeniają się w kierunku osadki kłosowej, która przy silnym porażeniu także brązowieje. Kreskowate, małe nekrozy mogą występować również na dokłosiu. Silnie porażone kłosy w łanie mają barwę brązową z odcieniem fioletu. W miarę dojrzewania pszenicy wypukła część plewek jaśnieje, a brzegi pozostają ciemne. W końcowej fazie dojrzewania na plewkach, między nerwami, mogą powstać rzędy ciemnych piknidiów.
Jak określić progi szkodliwości septoriozy plew?
Progi szkodliwości patogenów, również ze strony septoriozy plew, ustalane są wg badań w oparciu o określoną metodykę. Rolnik oceniając zagrożenie i porównując z progami szkodliwości również musi to robić wg konkretnej metodyki. W przypadku septoriozy plew pszenicy zaleca się pobrać z pola z wybranych losowo 5 punktów po 50 źdźbeł głównych. Nie należy pobierać roślin z brzeżnych partii plantacji.
Na podstawie zebranego materiału roślinnego należy następnie określić liczbę i procent porażonych źdźbeł. W przypadku silnego porażenia kłosów przez sprawcę septoriozy plew należy liczyć się z dużym zagrożeniem plantacji pszenicy i pszenżyta w nowym sezonie wegetacyjnym. Trzeba w następnym sezonie uwzględnić to, że materiał siewny z plantacji porażonej może stanowić dodatkowe źródło infekcji.
Jaki procent kłosów pszenicy w roku poraża septorioza plew?
Każdego roku w Instytucie Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu naukowcy opracowują publikację o stanie fitosanitarnym roślin. Ze zbieranych danych wynika, że septorioza plew pszenicy średnio w wieloleciu poraża w kraju ok. 13% kłosów. Są jednak rejony bardziej zagrożone, z wyższym porażeniem w każdym roku. Najsilniejsze porażenia septoriozą plew mają miejsce zwykle w północno-wschodniej i południowo-wschodniej Polsce, tj. w województwach: warmińsko-mazurskim, kujawsko-pomorskim, małopolskim, świętokrzyskim, podkarpackim, dolnośląskim i śląskim.
Kiedy należy zwalczać septoriozę plew pszenicy?
Obok ograniczania metodami agrotechnicznymi i hodowlanymi czynników sprzyjających rozwojowi septoriozy liści pszenicy, konieczne jest jej chemiczne ograniczanie. Septoriozę plew należy zwalczać we wcześniejszych terminach rozwoju zbóż po przekroczeniu progów szkodliwości obserwowanych na liściach.
Progiem szkodliwości ze strony septoriozy plew w pszenicy, pszenżycie i życie (źródło – metodyki integrowanej ochrony tych gatunków) jest:
-
w fazie krzewienia – 20% roślin z pierwszymi objawami porażenia,
-
w fazie strzelania w źdźbło – 20% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami,
-
w fazie początku kłoszenia – 10% porażonej powierzchni liścia podflagowego lub 1% liści z owocnikami,
-
w fazie pełni kłoszenia – 1% porażonej powierzchni liścia flagowego.
Przy braku porażenia górnych liści opryskiwanie wykonujemy wtedy, gdy na kłosach (faza rozwojowa w skali BBCH 59) występują pierwsze objawy septoriozy plew. W przypadku późnej epidemii opryskiwać można do okresu dojrzałości mlecznej ziarna, z uwzględnieniem okresu karencji środka.
Oczywiście takie rekomendacje znajdziemy w literaturze. W praktyce każdy rolnik określa na starcie technologii uprawy zbóż intensywność ochrony pod oczekiwane plony. W technologii 3-zabiegowej ochrona jest ciągła od T1 po T3 chroniący kłos. Większe znaczenie ma tutaj wybór środków skutecznych na choroby występujące w łanie albo uwzględniający genetyczną podatność odmian. Skuteczną substancją w produktach jednoskładnikowych ukierunkowaną na zwalczanie septoriozy jest np. metkonazol, ale i inne triazole oraz strobiluryny. Droższe środki kilkuskładnikowe mają szerokie spektrum zwalczania chorób, w tym septoriozy plew i septoriozy paskowanej liści.
Marek Kalinowski
