Czy da się jeszcze zwalczyć chemicznie wektory wirusów w uprawie?
Teraz nie mamy już możliwości chemicznego zwalczania wektorów wirusów.
Jedyną formą ochrony upraw wskazaną w komunikacie IOR – PIB są działania prewencyjne przed następnym sezonem takie jak m.in.:
- dobór odmian o podwyższonej odporności,
- prawidłowa agrotechnika,
- chemiczne ograniczanie wektorów wirusów.
Które wirusy stanowią główne zagrożenie dla upraw zbóż ozimych?
W Polsce największe zagrożenia dla upraw zbóż ozimych, głównie jęczmienia i pszenicy, stanowią wirus żółtej karłowatości jęczmienia (barley yellow dwarf virus, BYDV) oraz wirus karłowatości pszenicy (wheat dwarf virus, WDV). Nowym zagrożeniem w Polsce jest wirus G jęczmienia (barley virus G, BVG). Niepokojącym zjawiskiem jest wzrost liczebności mieszanych, bardziej niebezpiecznych, infekcji z udziałem 2 lub nawet 3 wymienionych patogenów.
Te gatunki wirusów przenoszą się tylko i wyłącznie przez wektory. W przypadku BYDV są to mszyce, głównie mszyca czeremchowo-zbożowa i mszyca zbożowa, BVG przenoszony jest przez mszycę zbożową i mszycę kukurydzianą, a WDV przez skoczka – zgłobika prążkowanego. Długa, ciepła i dość sucha jesień w roku 2023, sprzyjała występowaniu tych szkodników.
Na co należy zwrócić uwagę, wykonując obserwacje polowe?
Wykonując obserwacje polowe należy zwrócić uwagę szczególnie na zmianę pokroju roślin:
- skarłowacenie,
- nadmierne krzewienie.
Częstym zjawiskiem są żółtawe bądź pomarańczowo-czerwonawe przebarwienia liści jęczmienia i pszenicy, które brązowieją i przedwcześnie zamierają. Wymienione objawy mogą wskazywać na porażenia wirusowe. Inaczej niż w przypadku chorób grzybowych zbóż, objawy choroby nie są wystarczające, gdyż różne gatunki wirusów mogą powodować podobne objawy i dlatego prawidłowa diagnostyka opiera się na wynikach laboratoryjnych testów diagnostycznych.
Testy serologiczne DAS-ELISA
Są to serologiczne testy DAS-ELISA, a w przypadku niejednoznacznych wyników testy molekularne – reakcje RT-PCR. Badania takie można wykonać np. w Klinice Chorób Roślin IOR – PIB w Poznaniu. Pierwsze wyniki takich badań dla próbek jęczmienia pobranych na południu Polski, w województwie opolskim, wykazały obecność infekcji mieszanych. Wszystkie nadesłane rośliny były porażone przez BYDV-PAS, a część z nich przez BYDV-PAS i WDV. Objawy infekcji pojedynczych i mieszanych nie różniły się między sobą.
Wirus jęczmienią G w Polsce
Groźny wirus jęczmienia G, BVG pojawiły się w Polsce, o czym IOR – PIB informował w ub.r. w komunikacie z 16 października. Wyniki analiz dla zbiorczych prób zbóż ozimych, zebranych wiosną 2023 r., wykazały właśnie obecność wirusa jęczmienia G (barley virus G, BVG). Dodatkowe analizy potwierdziły porażenia roślin w dwóch lokalizacjach na terenie środkowej Wielkopolski. Podobnie jak BYDV, także BVG przenosi się przez te same gatunki mszyc, co sprzyja, ko-infekcjom BYDV/BVG.
Chore rośliny wykazują typowe objawy żółtej karłowatości jęczmienia widoczne w postaci żółtawych przebarwień blaszek liściowych, nadmiernego krzewienia i osłabionego wzrostu. Synergistyczne oddziaływanie wirusów w infekcjach mieszanych może prowadzić do zaostrzenia przebiegu infekcji i wzrostu zagrożenia dla zbóż. Jak dotychczas występowanie tego wirusa wykazywano w Korei Południowej, Kenii, Australii, Japonii, a w Europie w: Holandii, Grecji, Węgrzech i we Francji.
Marek Kalinowski
Za Komunikatem IOR – PIB
