Jaka jest aktualna sytuacja na rynkach rolnych związana z konfliktem zbrojnym w Ukrainie? Czy nasze bezpieczeństwo żywnościowe jest zagrożone?
– Sytuacja na rynkach rolnych jest pod silnym wpływem tragicznych wydarzeń w Ukrainie. Rosja i Ukraina łącznie odpowiadają za około 30% światowego eksportu zbóż, dlatego ograniczenia w dostawach z tych państw, a także wzrost cen energii oraz nawozów spowodowały wzrost cen na rynkach światowych większości surowców rolnych. Sytuacja ta wywołała także zaniepokojenie opinii publicznej o bezpieczeństwo żywnościowe, także w Polsce. Podkreślam jednak, że w obecnych warunkach Polska jest całkowicie samowystarczalna jeśli chodzi o produkcję podstawowych produktów żywnościowych a nasze bezpieczeństwo żywnościowe nie jest bezpośrednio zagrożone. Wyżywimy też bez kłopotów uchodźców z Ukrainy. Unia Europejska jako całość jest obszarem o dużych nadwyżkach produktów rolnych i żywnościowych. Analizując sytuację w podstawowych sektorach rolnych należy podkreślić, że na zaspokojenie krajowych potrzeb wystarczało w ostatnich latach około 25% produkcji wołowiny, 40% drobiu, 78% mleka, 80% zbóż, cukru 60% – reszta trafiała na eksport i w coraz większym zakresie w postaci produktów przetworzonych. W ten sposób Polska wnosi istoty wkład w globalne bezpieczeństwo żywnościowe. Jedynie w przypadku wieprzowiny jesteśmy od kilku lat importerem netto, jednak w tym zakresie podejmujemy wysiłki na rzecz odbudowy krajowego stada i zapewnienia samowystarczalności.
Na czym będzie polegało planowane dofinansowanie do nawozów? Czy zapowiadane dopłaty do nawozów ustabilizują trudną sytuację rodzinnych gospodarstw rolnych, czy limity i środki są właściwe do ciągle zmieniającej się sytuacji na rynku nawozów w Polsce?
– Dofinansowanie do nawozów planowane jest w formie dopłat. Pomoc dotyczy nawozów zakupionych od 1 września 2021 r. do 15 maja 2022 r. Będzie to 500 zł do 1 ha powierzchni upraw rolnych z wyłączeniem łąk i pastwisk albo traw na gruntach ornych oraz 250 zł do 1 ha powierzchni łąk, pastwisk i traw na gruntach ornych z wyłączeniem powierzchni wspieranych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 w zakresie działania rolno-środowiskowo-klimatycznego. Dofinansowaniem może być objęte maksymalnie 50 ha.
Na budżet Programu przeznaczyliśmy prawie 4 mld złotych. Wysokość pomocy będzie ustalana jako iloczyn: ilości ton zakupionych nawozów mineralnych (z wyłączeniem wapna nawozowego) i różnicy ceny wynikającej z faktur zakupu w okresie od 1 września 2021 r. do 15 maja 2022 w porównaniu do ceny z faktur z okresu 1 września 2020 r. do dnia 15 maja 2021 r. Coraz częściej padają pytania: "Co w przypadku, jeżeli rolnik nie posiada faktur sprzed roku?" Uspokajam, w takim przypadku ustalona będzie średnia cena nawozu. Ogłoszona zostanie przez ministra właściwego do spraw rolnictwa w Biuletynie Informacji Publicznej. Chciałbym podkreślić, że kwestia związana z zachwianiem łańcuchów dostaw podstawowych surowców energetycznych nie dotyczy wyłącznie Polski. Cała Europa zmaga się z tym problemem. Dla zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego i ustabilizowania obecnej sytuacji rynkowej konieczne są działania zwiększające w UE swobodę prowadzenia produkcji rolnej. Dlatego też, Polska popierała m.in. propozycję dotyczącą wykorzystania gruntów ugorowanych w ramach zazielenienia do wypasu lub produkcji, w tym do uprawy roślin wysokobiałkowych, z równoczesnym odstępstwem od zakazu stosowania środków ochrony roślin. Nie wyobrażam sobie, że z jednej strony KE zgadza się na odstępstwa w stosunku do gruntów ugorowanych a z drugiej, blokuje wsparcie, aby tę żywność produkować. Jesteśmy świadomi, że dopłaty do nawozów nie rozwiążą wszystkich problemów dotyczących wzrostu kosztów produkcji płodów rolnych, jednakże w połączeniu z innymi formami wsparcia z pewnością pomogą w ustabilizowaniu trudnej sytuacji rodzinnych gospodarstw rolnych.
W ciągu ostatnich 10 lat polski eksport rolno-spożywczy wzrósł ok. 2,5-krotnie. Jaka jest wartość salda w handlu zagranicznym naszą żywnością?
– Należy podkreślić, że Polska jest obecnie na 7. miejscu wśród największych eksporterów żywności w całej UE. Wartość eksportu artykułów rolno-spożywczych w 2021 roku wyniosła około 37,4 mld euro, co oznacza 9-procentowy wzrost w stosunku do 2020 roku (ok. 34,3 mld euro). Jednocześnie saldo obrotów handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi odnotowano na poziomie 12,7 mld euro, co plasuje Polskę na 3. miejscu spośród państw Unii Europejskiej mających najwyższy dodatni bilans handlowy. Możemy się pochwalić, że w 2021 roku polska żywność była eksportowana niemal do wszystkich państw na świecie, jednak zdecydowana większość, tj. ok.73% trafiała na rynki Unii Europejskiej. Największym odbiorcą żywności z Polski są Niemcy, gdzie jest sprzedawane 25% polskiego eksportu rolno-spożywczego. Dobrze rozwija się również wymiana handlowa z państwami na kontynencie afrykańskim. W 2021 roku wartość eksportu do tej grupy państw wzrosła o ponad 20%. Cały czas jednak poszukujemy nowych rynków zbytu. Taką szansą może być właśnie dotąd w pełni niewykorzystany potencjał zbytu w Afryce. Szczególnie uwydatniła to sytuacja związana z embargiem na jabłka nałożonym przez Białoruś.
Jedną z idei Polskiego Ładu jest skrócenie łańcuchów dostaw. Zapowiadany jest program wsparcia odbudowy polskiego przetwórstwa oraz sprzedaży i produkcja żywności bezpośrednio w gospodarstwie rolnym.
– Jednym z priorytetów rządu Zjednoczonej Prawicy jest dbanie o dalszy rozwój sektora rolno-spożywczego w Polsce. Resort rolnictwa przywiązuje szczególną wagę do problemów, z którymi na co dzień spotykają się rolnicy, przetwórcy i wszystkie podmioty branży spożywczej. Wsparcie w wysokości 4,5 mld zł będzie ogromnym i niespotykanym wcześniej wsparciem dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw w ramach Krajowego Planu Odbudowy. Otworzy to możliwości dla rolników i rybaków, aby podjąć wiele nowych inwestycji w zakresie przetwarzania i wprowadzenia do obrotu produktów rolnych, rybnych i spożywczych. Instrumenty wsparcia będą bezpośrednio wpływać na skracanie łańcuchów dostaw, co jest szczególnie istotne w czasach kryzysowych niosących ryzyko ich zerwania. Dodatkowo będą one poprawiać sytuację producentów rolnych i przyczynią się do dywersyfikacji dochodów rolniczych. Centra przechowalniczo-dystrybucyjne i rynki hurtowe będą służyć jako bufory magazynowe w czasach zakłóceń dostaw i miejsca kumulujące partie towarów, co będzie pozytywnie wpływać na możliwości eksportu produktów rolnych. Uważam, że niezwykle ważne jest, aby magazyny czy ubojnie powstawały blisko producentów. Musimy dążyć do odporności spożywczej na przyszłe kryzysy, zwłaszcza teraz przy nieuzasadnionym ataku Rosji na Ukrainę, którego skutki odczują również polscy rolnicy. W ramach tej inwestycji przeprowadzone zostaną otwarte nabory wniosków, wyłaniające beneficjentów w każdej z grup docelowych. Kryteria te będą miały charakter obiektywny i niedyskryminujący. Wsparcie inwestycji w tym przypadku będzie miało formę zaliczek na poczet prefinansowania inwestycji lub refundacji do wysokości maksymalnie 50% poniesionych kosztów kwalifikowalnych. Organem odpowiedzialnym za wypłatę wsparcia będzie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Zgodnie z obecnymi założeniami, pierwsze nabory dla działań inwestycyjnych w ramach KPO uruchomione zostaną jeszcze w tym roku. Jednakże w dużej mierze jest to uzależnione od odmrożenia funduszy europejskich przez KE. Przed tym uzależnieniem wielokrotnie przestrzegaliśmy jako Solidarna Polska.
W ramach Polskiego Ładu pojawiły się ułatwienia związane ze sprzedażą bezpośrednią.
– Mamy w Polsce ok. 14,5 tys. podmiotów, które są związane ze sprzedażą bezpośrednią produktów pochodzących z własnej produkcji, w tym przede wszystkim w ramach rolniczego handlu detalicznego (RHD). Są to produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, które sprzedaje się bezpośrednio konsumentowi. Wprowadziliśmy przepisy polegające na tzw. uwolnieniu rolniczego handlu detalicznego, których celem jest zapewnienie źródła stabilnego dochodu dla małych rodzinnych gospodarstw. Po przyjęciu przeze mnie stanowiska sekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi zająłem się ustawą o ułatwieniach w handlu w piątki i soboty przez rolników i ich domowników, która reguluje prowadzenie handlu przez rolników i ich domowników w wyznaczonych miejscach. Celem ustawy jest rozpowszechnienie sprzedaży bezpośredniej, głównie w miastach, poprzez wprowadzanie przez władze gmin piątku i soboty, jako dni sprzedaży bezpośredniej dla rolników zbywających swoje produkty. Obecnie na sklepowych półkach przeważają produkty zagraniczne, często niskiej jakości, podczas gdy Polska jest bogata w dobrą, zdrową żywność. Jako rząd wychodzimy naprzeciw oczekiwaniom konsumentów i ułatwiamy dostępność wspaniałych rodzimych produktów. Wspierając polską żywność odbudowujemy polskie rolnictwo. Zmiany te przyczynią się do zwiększenia dochodów w gospodarstwach rolnych, a także sprzyjać będą upowszechnianiu produktów lokalnych oraz skracaniu i dywersyfikacji kanałów dystrybucji. Aby tak się stało, potrzebna jest modernizacja, a w niektórych miejscach odbudowa targowisk, dlatego samorządy na takie działania mogą starać się o wsparcie w wysokości do 1 mln zł. Wierzę, że ta zmiana przyczyni się do polepszenia sytuacji finansowej wielu rodzin, a także odbuduje wśród Polaków przekonanie o wartości polskiego produktu.
Z okazji Świąt Wielkanocnych przekazuję Państwu najserdeczniejsze życzenia, aby w Waszych sercach zagościły radość, spokój i wielka nadzieja odradzającego się życia. Niech ten wyjątkowy czas będzie dla wszystkich Państwa źródłem, które doda sił w pokonywaniu trudności życia oraz da motywację, aby z optymizmem i ufnością patrzeć w przyszłość. Bądźmy razem w pokonywaniu niebezpieczeństw, solidarni i odpowiedzialni, aby poddani niezwykłej próbie zdać ją jak najlepiej.
Chrystus Zmartwychwstał.
Alleluja!
Dziękuję za rozmowę.
