Przede wszystkim na terenie całej Polski zostanie opracowany i wdrożony program działań zmniejszający zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych, czyli w skrócie mówiąc, cała Polska będzie obszarem OSN.
Ustawa już teraz określa, jakie obowiązki będą ciążyły na rolnikach w ramach programu, chociaż dokładne szczegóły mają być podane w programie działań, który ma opracować resort odpowiedzialny za gospodarowanie wodami w porozumieniu z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Program działań OSN ma określić ograniczenie rolniczego wykorzystania nawozów, w tym sposoby i warunki nawożenia na glebach zamarzniętych czy podmokłych, znajdujących się w pobliżu wód powierzchniowych i na terenach o dużym nachyleniu.
Dokument ma też określać terminy, w których jest dozwolone stosowanie nawozów oraz ma być określona maksymalna dawka nawozu na 1 ha. Chociaż to nie jest jeszcze pewne, wiele wskazuje na to, że po zmianach nawóz będzie można stosować tylko w ciągu 6 miesięcy. Natomiast nowa ustawa już przewiduje, że zastosowana w ciągu roku dawka odchodów zwierzęcych wykorzystywanych rolniczo nie może przekroczyć 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych.
Nawet do 2 tys. zł kary może zapłacić rolnik za złe stosowanie nawozów
Dokument ma też określać terminy, w których jest dozwolone stosowanie nawozów oraz ma być określona maksymalna dawka nawozu na 1 ha. Chociaż to nie jest jeszcze pewne, wiele wskazuje na to, że po zmianach nawóz będzie można stosować tylko w ciągu 6 miesięcy. Natomiast nowa ustawa już przewiduje, że zastosowana w ciągu roku dawka odchodów zwierzęcych wykorzystywanych rolniczo nie może przekroczyć 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych.
Zastosowanie większej dawki niż 170 kg azotu na 1 ha będzie możliwe jedynie po uwzględnieniu odpowiednio długich okresów wegetacji, dla upraw o wysokim pobraniu azotu, przy wysokich opadach oraz dla gleb o wysokiej zdolności denitryfikacji. Ale takie wyjątki zostaną określone przez resort rolnictwa, o ile wcześniej polski rząd uzyska zgodę na to od Komisji Europejskiej.
Program działań OSN określi także warunki, na jakich rolnicy będą mogli przechowywać odchody zwierzęce, w tym powierzchnie i pojemności urządzeń́ do ich przechowywania oraz wyznaczy sposób obliczania minimalnej wielkości miejsc do przechowywania odchodów zwierzęcych.
W praktyce oznacza to konieczność wybudowania lub zmodernizowania płyt obornikowych i zbiorników na gnojowicę według standardów określonych w programie. A warto dodać, że szacunkowy koszt takiej inwestycji dla gospodarstwa, które hoduje 30 krów lub 220 warchlaków (ok. 30 DJP) wyniesie od 20 tys. zł do 23 tys. zł. W mniejszych gospodarstwach z inwentarzem na 10 DJP taka modernizacja może oznaczać wydatek około 7 tys. złotych.
Program działań OSN ma także regulować planowanie prawidłowego nawożenia azotem poszczególnych rodzajów upraw, sposoby na obliczanie maksymalnych dawek nawozów azotowych dla upraw w plonie oraz określi listy upraw intensywnych. Program działań OSN ma ostatecznie przyjąć rząd. Ale na razie nie wiadomo, kiedy to nastąpi.
Za to już teraz wiadomo, jakie kary będą groziły rolnikowi za naruszenie norm określonych przez Program. I tak za przechowywanie odchodów zwierzęcych niezgodnie z przepisami będzie groziła kara maksymalnie do 3 tys. zł. Za stosowanie nawozów niezgodnie z przepisami programu kara wyniesie do 2 tys. zł. Z kolei za brak planu nawożenia azotem lub niewłaściwe prowadzenie dokumentacji programu działań rolnik może spodziewać się kary do 500 złotych.
O tym, czy na dane gospodarstwo nałożyć karę czy może wezwać je do naprawienia uchybień, mają decydować pracownicy Inspekcji Ochrony Środowiska, którzy będą mogli kontrolować każde gospodarstwo pod kątem stosowania programu działań OSN. Warto tutaj nadmienić, że inspektorzy będą mieli prawo w pełni korzystać z danych o gospodarstwie, jakie już posiada Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Nowe Prawo wodne reguluje także górne stawki opłat za pobór wód do celów rolniczych. Na zaopatrzenie w wodę̨ zwierząt gospodarskich opłata maksymalna będzie wynosić 0,15 zł za 1 m3 pobranych wód powierzchniowych. Natomiast za wodę wykorzystywaną do nawadniania gruntów rolnik zapłaci maksymalnie 0,05 zł za 1 m3 pobranych wód powierzchniowych.
Niemal wszystkie przepisy nowego Prawa wodnego mają wejść w życie 1 stycznia 2018 r, w tym nowe maksymalne stawki za wykorzystywanie wody do celów rolniczych.
Jednak przepisy dotyczące rolników, w tym te o programie działań OSN i kary za nieprzestrzeganie programu mają wejść już następnego dnia po ogłoszeniu ustawy w Dzienniku Ustaw. A to oznacza, że nowe obowiązki zostaną nałożone na rolników już w pierwszej połowie sierpnia 2017 roku.
Paweł Mikos
