Senat chciał zmian
Po uchwaleniu ustawy 25 czerwca br. trafiła ona do Senatu. Ten zaś ją poparł, jednakże wniósł do niej 26 poprawek. Ostatecznie jednak w Sejmie zaakceptowano tylko te, które nie zmieniają głównych założeń, czyli wprowadzenia rozwiązań zabezpieczających ziemię przed niekontrolowanym obrotem.
Senat proponował m.in., aby przywrócić zapis umożliwiający skorzystanie z prawa pierwszeństwa nabycia gruntów agencyjnych byłym właścicielom lub ich spadkobiercom. Senatorowie chcieli również wyeliminować zapis, który zmuszałby nabywcę agencyjnych gruntów do nieprzenoszenia własności tych gruntów przez 10 lat oraz do osobistego prowadzenia na nich działalności.
Senatorom nie podobał się również zapis, który zobowiązuje nabywcę do bezterminowego zobowiązania do nieustanowienia hipoteki na zakupionej nieruchomości. Senat chciał również rozszerzyć krąg rolników, którym będzie przysługiwało prawo pierwokupu przy sprzedaży prywatnych gruntów, gdy nie skorzysta z niego były dzierżawca.
Przepisy proponowały, aby był do tego uprawniony tylko rolnik indywidualny, czyli osoba fizyczna o odpowiednich kwalifikacjach użytkująca maks. 300 ha i zamieszkująca od 5 lat w gminie, na obszarze której położona jest jedna z nieruchomości wchodzących w skład jego gospodarstwa, które osobiście prowadzi. Nie przegłosowano również poprawki, która skreślałaby przepis uzależniający sprzedaż gruntu rolnego lub jego wydzierżawienie od wpisania nieruchomości do ewidencji gruntów i budynków. Z akceptacją nie spotkała się również ta, która nie dawałaby preferencji w postaci prawa pierwokupu dzierżawcy nabywającemu nieruchomość wchodzącą w skład gospodarstwa rodzinnego dzierżawcy lub dzierżawioną przez spółdzielnię produkcji rolnej.
Sejm odrzucił
Ostatecznie więc nowa Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego pozbawia byłych właścicieli i ich spadkobierców prawa pierwokupu państwowej ziemi. Zmusza nabywcę agencyjnych gruntów do gospodarowania na nich co najmniej przez 10 lat.
Wzmacnia pozycję ANR w obrocie gruntami rolnymi. Dyrektorzy oddziałów regionalnych będą powoływali komisje do spraw kształtowania ustroju rolnego. Komisja oprócz opiniowania zasadności wykonywania umownego prawa odkupu nieruchomości będzie decydowała o wyborze sposobu zagospodarowania nieruchomości Zasobu. Do jej zadań będzie należał też wybór rodzaju przetargów na sprzedaż i dzierżawę agencyjnych nieruchomości. Ona będzie też określała kryteria przetargu ofertowego. Oprócz przedstawiciela Agencji w jej skład wejdą:
przedstawiciele gmin położonych na obszarze działania oddziału terenowego Agencji;
przedstawiciel właściwej miejscowo izby rolniczej;
przedstawiciele powiatów położonych na obszarze działania oddziału terenowego Agencji;
dwóch przedstawicieli wybranych przez organizacje rolników i związków zawodowych rolników i innych organizacji rolniczych działających na terenie oddziału terenowego Agencji.
Nowa ustawa, ustalając kierunki zagospodarowania państwowej ziemi stawia na równi sprzedaż i dzierżawę. Według niej, przedmiotem umowy dzierżawy może być wyłącznie nieruchomość rolna wpisana do ewidencji gruntów i budynków. Zawiera się ją na piśmie. Natomiast te zawarte na dłużej niż 5 lat – w formie aktu notarialnego. Dzierżawca albo notariusz musi przekazać kontrakt do dyrektora oddziału ANR.
Agencję będzie mogła sprzedać ziemię tylko wtedy, gdy w wyniku tej sprzedaży łączna powierzchnia użytków rolnych będących własnością nabywcy nie przekroczy 500 ha oraz nabytych kiedykolwiek z Zasobu nie przekroczy 500 ha. Do powierzchni tej będzie się wliczać ziemię, która została kupiona od ANR, a następnie sprzedana.
Podobne wymogi będą miały zastosowanie przy przetargu ograniczonym. Nie może do niego przystąpić osoba, która kiedykolwiek nabyła z Zasobu nieruchomości o powierzchni łącznej co najmniej 300 ha użytków rolnych (do powierzchni tej wlicza się ziemię kupioną od ANR, a następnie zbytą).
Przepisy wprowadzają ograniczenia dotyczące podziału gospodarstw. Podstawowa norma obszarowa użytków rolnych w gospodarstwie rolnym nie powinna być większa niż czterokrotność wojewódzkiej średniej powierzchni gospodarstwa. O tym zaś, czy podział gospodarstwa będzie możliwy zadecyduje dyrektor oddziału Agencji.
Magdalena Szymańska
