Znane są pierwsze wyniki kontroli przeprowadzonej przez UOKiK. Dotychczas inspekcja odwiedziła 58 skupów zlokalizowanych na terenie 2 województw:
• lubelskiego,
• mazowieckiego.
Kontroli zostało poddanych również 5 największych przetwórców owoców:
• Döhler,
• Rauch,
• Real,
• SVZ,
• Austria Juice.
Co jest kontrolowane przez UOKiK w firmach skupujących maliny?
W trakcie kontroli prowadzonych przez UOKiK analizowany jest łańcuch dystrybucji malin, przy czym szczególnej uwadze poddawany jest proces ustalania cen skupu owoców trafiających do przetworzenia.
Jak wynika z informacji przekazanych przez UOKiK, faktem jest, że łańcuch dystrybucji malin należy do krótkich, co ma związek z delikatną i nietrwałą strukturą owoców. W procesie sprzedaży tych owoców odbywającym się pomiędzy przetwórnią a producentem uczestniczy tylko jeden pośrednik, którym jest punkt skupu. Do jego zadań należą:
• pakowanie,
• przygotowanie produktu do wysyłki lub sprzedaży,
• transport do zakładów przetwórczych.
Dla malin deserowych najważniejsze są rynki hurtowe, czyli np. lubelski lub warszawski, dzięki którym możliwe jest dostarczanie owoców do sklepów oraz bezpośrednio do konsumentów.
Co wpływa na cenę skupu malin?
Najbardziej istotnym czynnikiem mającym wpływ na kształtowanie się ceny malin w skupie jest stawka oferowana przez przetwórnie. To na jej podstawie skupy ustalają cenę, po której rolnicy będą mogli sprzedać im malinę.
W jaki sposób jest ustalana cena skupu owoców?
Podmioty skupujące odejmują zysk właściciela i koszty operacyjne, w które wlicza się:
• wynagrodzenia pracowników,
• koszty zużycia materiałów i energii,
• koszty transportu i magazynowania
od ceny oferowanej przez przetwórnie i w ten sposób ustalają wysokość kwoty skupu od rolnika.
Z analizy UOKiK wynika, że nie ma podstaw, by twierdzić, że ceny zostały ustalone w sposób nieprawidłowy. Kontrola wykazała, że cena malin w skupie zmieniała się w stosunku do ceny oferowanej przez przetwórnie, co jest naturalnym zjawiskiem. Wysokość przeciętnej marży na zakup maliny przemysłowej wynosiła w okresie 1 – 10 lipca br. Od 44 do 59 gr/kg (12%).
Co jeszcze wpłynęło na wysokość ceny malin w skupach?
Jak podkreśla UOKiK, na cenę skupu malin miała wpływ również jakość owoców, które mogą mieć klasę I i II. Nie bez znaczenia było również przeznaczenie owoców miękkich. Maliny, które trafiały do przetwórni na produkcję soków i musów były skupowane po ok. 20 – 50 gr więcej od tych przeznaczonych na mrożenie. Zauważalne było jednak zróżnicowanie cen między punktami skupu poddanymi kontroli, które wyniosło nawet 50 gr/kg malin z tej samej kategorii jakościowej.
Jak kształtowały się ceny malin w skupach od 1 do 21 lipca?
Ceny malin w skupach od 1 do 21 lipca 2023 r. kształtowały się w następujący sposób:
• od 3,95 zł/kg do 5,29 zł/kg.
Ceny malin do mrożenia w skupach były następujące:
• od 4,30 do 5,70 zł/kg.
Najwyższe ceny na malinę przemysłową były w okresie od 5 do 7 lipca i wyniosły 5,30 zł/kg, natomiast najlepsza cena na malinę do mrożenia wynosiła 5,60 zł/kg. Już dwa tygodnie później odnotowano drastyczny spadek cen maliny. 15 lipca za malinę przemysłową oferowano rolnikom średnio 3,93 zł/kg, a za malinę do mrożenia 4,30 zł/kg. Kolejny wzrost cen skupu maliny został zaobserwowany w okresie od 17 do 19 lipca. Wtedy za malinę przemysłową płacono przeciętnie 4,40 zł/kg, a za tę do mrożenia 4,70 zł/kg. Ostatnia obniżka cen została odnotowana 20 lipca, dotyczyła jednak tylko ceny skupu maliny przemysłowej, która spadła do poziomu 4,15 zł/kg, ponieważ kontrolowane podmioty nie prowadziły wtedy skupu malin do mrożenia.
tabela
Jak kształtowała się cena maliny deserowej?
Z danych opublikowanych przez UOKiK wynika, że kilka grup producentów zajmowało się w badanym okresie skupem malin deserowych. Owoce klasy I na początku lipca były skupowane w cenie 25-30 zł/kg, od połowy lipca w cenie 22-24 zł/kg. Co ma stanowić wyjaśnienie dla wysokich cen malin w sklepach i targowiskach, gdzie jest sprzedawana malina deserowa.
Czy skup malin był organizowany przez podmioty skupujące?
Kontrole przeprowadzone przez UOKiK wśród dużych przetwórców nie potwierdziły podejrzewanej między nimi współpracy przy ustalaniu cen, czy organizowaniu skupu malin. W okresie od 1 do 10 lipca cena zakupu świeżych owoców przez zakłady przetwórcze była zmienna, jednak większość kontrolowanych podmiotów prowadziła negocjacje z dostawcami malin na dany dzień i nie miała przedstawionego cennika. Na podstawie spisu wszystkich dostaw z oznaczeniem ceny, UOKiK ustaliło, że kwoty kształtowały się w przedziale od 4,80 zł/ kg do 6,30 zł/kg. Co utwierdziło kontrolerów w przekonaniu, że nie ma przesłanek do stwierdzenia wystąpienia zmowy cenowej przetwórców, co do ustalenia cen sztywnych lub maksymalnych.
– Wyniki dotychczasowych analiz nie dają podstaw do twierdzenia, że trudna sytuacja producentów malin w bieżącym sezonie jest wynikiem zmowy lub wykorzystywania przewagi kontraktowej przez skupy. Zróżnicowanie cen między nimi, które zaobserwowaliśmy, przemawia przeciwko hipotezie zmowy cenowej. Widzimy, że kluczowe znaczenie w procesie kształtowania się cen mają zakłady przetwórcze, które – co stwierdzamy na podstawie zebranego materiału w postępowaniu – ustalają ceny niezależnie od siebie. Podmioty wchodzące w skład międzynarodowych grup kapitałowych mają zakłady przetwórcze w wielu krajach, w wyniku czego mogą każdorazowo decydować o tym, na którym rynku przerób maliny zapewnia im najniższy koszt wytworzenia produktu. Jednocześnie malina nie jest dla nich głównym obszarem biznesowym, w związku z czym niekiedy nie muszą oni w ogóle skupować na danym rynku surowca w sytuacji, gdy popyt swoich klientów mogą zaspokoić na podstawie skupu i przetworzenia po niższym koszcie w innym kraju – wyjaśnia Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.
Czy europejskie grupy kapitałowe uczestniczyły w skupie malin?
Jak się okazuje, dotychczasowa kontrola UOKiK, w której trakcie została przeprowadzona inspekcja jednej z dużych europejskich grup kapitałowych, wykazała, że nie skupowała ona malin z Polski, dlatego że nie miała takiego obowiązku.
Co jeszcze wykazała kontrola UOKiK?
Podczas kontroli polscy przetwórcy przyznali, że świeże maliny skupują wyłącznie od polskich producentów. Niektórzy z nich zadeklarowali, że owoce pochodzą z Ukrainy lub Serbii, co stanowiło jedynie 10% dostaw. UOKiK podkreśla jednak, że mrożone maliny były nabywane przez niektóre zakłady przed sezonem owocowania w Polsce.
Co ma wpływ na niski poziom cen malin?
Zdaniem UOKiK obecna cena skupu malin jest uwarunkowana następującymi czynnikami:
• odbudowa areału upraw, która wpłynęła na wyższą podaż krajowego surowca,
• wzrost kosztów nabycia przez zakłady przetwórcze, co mogło wyhamować popyt na maliny i zwiększyć stan zapasów,
• import mrożonych owoców do Polski,
• niewielki eksport owoców z kraju za granicę.
Co dalej z kontrolą UOKiK?
Kontrola UOKiK poświadczyła zasadność wzmocnienia krajowego przetwórstwa owoców ze zwiększonym udziałem rolników. Obecnie rynek owoców wraz z produktami przetworzonymi jest umiędzynarodowiony, przez co cena jest kształtowana w oderwaniu od kosztów produkcji ponoszonych przez producentów rolnych i powiązana z tą na rynkach światowych na produkty przetworzone. UOKiK wraz z IH zapowiada kontynuację sprawdzania rynku owoców miękkich.
Oprac. Justyna Czupryniak
Źródło: UOKiK
