Blue Deal - nowe zasady gospodarowania wodą
Zmiany klimatyczne, coraz częściej występujące susze oraz rosnące zanieczyszczenie wód to wyzwania, które wymuszają na rządach i organizacjach międzynarodowych podejmowanie zdecydowanych działań. Jednym z najnowszych i najbardziej ambitnych projektów mających na celu zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi w Unii Europejskiej jest inicjatywa Blue Deal (Niebieski Pakt). Choć jej główne założenia koncentrują się na ochronie środowiska i poprawie efektywności gospodarowania wodą, to wprowadzenie tych zmian budzi wiele obaw, szczególnie w sektorze rolniczym, który od lat zmaga się z wyzwaniami związanymi z dostępem do wody. Szczególnie interesujący jest wpływ Blue Deal na rolnictwo w Polsce, gdzie rolnicy już teraz muszą radzić sobie z trudnymi warunkami hydrologicznymi.
Czym jest Blue Deal?
Blue Deal to kompleksowa inicjatywa Unii Europejskiej, której celem jest zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi w obliczu narastających wyzwań związanych ze zmianami klimatycznymi. Projekt ten ma na celu zwiększenie efektywności wykorzystania wody, poprawę jej jakości, ochronę ekosystemów wodnych oraz adaptację do skutków zmian klimatu, takich jak susze, powodzie i podnoszenie się poziomu mórz.
W ramach Blue Deal planowane są m.in.:
- wprowadzenie bardziej rygorystycznych norm jakości wody w celu ochrony zdrowia publicznego i środowiska,
- zachęcanie do oszczędności wody w różnych sektorach gospodarki, w tym w rolnictwie, które odpowiada za około 70% całkowitego zużycia wody w Europie,
- promowanie inwestycji w technologie oszczędzające wodę, takie jak systemy nawadniania kropelkowego, które mogą znacząco zmniejszyć zużycie wody,
- wzmocnienie zarządzania wodą na poziomie lokalnym i regionalnym, aby lepiej dostosować działania do specyficznych potrzeb i wyzwań w poszczególnych regionach.
Wyzwania dla rolnictwa europejskiego
Rolnictwo jest jednym z najbardziej wodochłonnych sektorów gospodarki. W wielu krajach, zwłaszcza w południowej Europie, dostępność wody staje się coraz większym problemem, a zmiany klimatyczne prowadzą do częstszych i dłuższych okresów suszy. Z jednej strony, Blue Deal ma na celu zmniejszenie zużycia wody w rolnictwie poprzez wprowadzenie bardziej rygorystycznych norm i promowanie efektywniejszych metod nawadniania. W praktyce oznacza to konieczność inwestycji w nowoczesne technologie, co może być wyzwaniem, zwłaszcza dla mniejszych gospodarstw rolnych.
Z drugiej strony, brak działania w zakresie ochrony zasobów wodnych może prowadzić do poważnych konsekwencji w przyszłości, takich jak degradacja gleby, spadek plonów i utrata bioróżnorodności. Blue Deal stawia więc rolników przed dylematem - zainwestować w nowoczesne rozwiązania teraz, aby zapewnić zrównoważoną przyszłość, czy ryzykować, że zmiany klimatyczne jeszcze bardziej pogorszą warunki produkcji rolnej?
Blue Deal a rolnictwo w Polsce
Polska, mimo że geograficznie znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego, jest krajem o stosunkowo niewielkich zasobach wodnych. Na jednego mieszkańca Polski przypada zaledwie około 1 600 m³ wody rocznie, co stawia Polskę na jednym z ostatnich miejsc w Unii Europejskiej pod względem dostępności wody. Dla porównania, średnia dla UE wynosi około 4 500 m³ na osobę. W wielu regionach Polski, zwłaszcza w centralnej i północno-zachodniej części kraju, problemem stają się coraz częstsze okresy suszy, które negatywnie wpływają na produkcję rolną.
Wyzwania polskich rolników
Wprowadzenie nowych regulacji w ramach Blue Deal może być szczególnie trudne dla polskich rolników, którzy już teraz borykają się z wyzwaniami związanymi z niedoborem wody. Zmniejszenie zużycia wody w rolnictwie wymagać będzie wprowadzenia bardziej zaawansowanych technologii nawadniania, takich jak systemy nawadniania kropelkowego, które są bardziej efektywne, ale również kosztowne. Dla wielu małych i średnich gospodarstw rolnych, które stanowią większość w Polsce, takie inwestycje mogą okazać się zbyt dużym obciążeniem finansowym.
Co więcej, rolnicy obawiają się, że restrykcyjne normy dotyczące jakości wody oraz ograniczenia w jej zużyciu mogą wpłynąć na spadek plonów, a tym samym na rentowność produkcji. W regionach szczególnie narażonych na susze, takich jak Wielkopolska, Kujawy czy Lubelszczyzna, rolnicy mogą być zmuszeni do zmiany upraw lub wprowadzenia bardziej odpornych na suszę odmian roślin, co z kolei może wpłynąć na zmniejszenie różnorodności produkcji rolniczej.
Potencjalne korzyści dla rolnictwa z Blue Deal
Pomimo wyzwań, jakie niesie ze sobą Blue Deal, istnieją również potencjalne korzyści dla polskiego rolnictwa. Zrównoważone zarządzanie wodą może przyczynić się do poprawy jakości gleb i zmniejszenia ryzyka erozji, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do wzrostu wydajności rolnictwa. Ponadto, inwestycje w nowoczesne technologie nawadniania mogą zwiększyć konkurencyjność polskich gospodarstw rolnych na rynku europejskim.
Wprowadzenie bardziej efektywnych metod zarządzania wodą może także przyczynić się do lepszego przygotowania rolników na skutki zmian klimatycznych. W Polsce już teraz obserwuje się coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak długotrwałe susze czy gwałtowne powodzie, które mają niszczycielski wpływ na produkcję rolną. Adaptacja do tych zmian, wspierana przez inicjatywy takie jak Blue Deal, może pomóc w zabezpieczeniu przyszłości polskiego rolnictwa.
Wsparcie dla rolników kluczem do wdrożenia Blue Deal
Zrozumienie potrzeb rolników i dostosowanie polityk do specyfiki poszczególnych regionów jest kluczowe dla skutecznego wdrożenia Blue Deal. Unia Europejska i rządy krajowe planują wprowadzenie szeregu instrumentów wsparcia dla rolników, aby ułatwić im dostosowanie się do nowych wymogów. W Polsce planowane są m.in. programy dofinansowania na inwestycje w technologie oszczędzające wodę, takie jak systemy nawadniania kropelkowego czy zbiorniki retencyjne. Dodatkowo, rolnicy mogą liczyć na wsparcie w zakresie edukacji i doradztwa, które pomogą im w optymalizacji zużycia wody oraz dostosowaniu się do nowych regulacji.
W ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) na lata 2023-2027, Polska planuje przeznaczyć znaczne środki na działania proekologiczne, w tym na ochronę zasobów wodnych. Programy te będą obejmować m.in. dopłaty do upraw o niskim zużyciu wody oraz wsparcie dla projektów mających na celu poprawę retencji wody na obszarach wiejskich.
Blue Deal to inicjatywa, która stawia przed europejskim rolnictwem wiele wyzwań. Wprowadzenie bardziej restrykcyjnych regulacji dotyczących gospodarowania wodą będzie wymagało od polskich rolników dużych inwestycji i adaptacji, co może być trudne, zwłaszcza dla mniejszych gospodarstw. Jednak w dłuższej perspektywie, zrównoważone zarządzanie zasobami wodnymi może przyczynić się do poprawy jakości gleb, zwiększenia wydajności produkcji rolnej oraz lepszego przygotowania na skutki zmian klimatycznych. Aby osiągnąć te cele, niezbędne będzie wsparcie zarówno ze strony Unii Europejskiej, jak i polskiego rządu, które pozwoli rolnikom na skuteczne wdrożenie nowych technologii i praktyk rolniczych zgodnych z zasadami Blue Deal.
Przeczytaj również:
Magdalena Chajzler
