Gwarancje prawne dla działalności rolniczej
Były komisarz ds. rolnictwa w UE Janusz Wojciechowski za pośrednictwem platformy X poinformował, że wraz ze swoim bratem Grzegorzem złożył w sejmie projekt ustawy o gwarancjach prawnych dla działalności rolniczej wraz z petycją. Jak zapewniają, zagwarantuje ona bezpieczeństwo rolnikom prowadzącym działalność gospodarczą, ponieważ jeśli zostanie zaakceptowana, nikt nie będzie mógł ich atakować.
Poniżej przedstawiamy treść petycji, której część stanowi projekt rzeczonej ustawy:
Ustawa z dnia... o gwarancjach prawnych dla działalności rolniczej (projekt)
Preambuła
Realizując konstytucyjną zasadę, że podstawą ustroju rolnego Rzeczypospolitej Polskiej są gospodarstwa rodzinne, a ponadto:
- uwzględniając strategiczne znaczenie rolnictwa, rolników i działalności rolniczej w zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego,
- uwzględniając potrzebę zapewnienia rolnikom stabilności ekonomicznej i prawnej,
- biorąc pod uwagę, że zrównoważona działalność rolnicza ma również istotne znaczenie dla ochrony środowiska i klimatu oraz rozwoju obszarów wiejskich,
- mając świadomość konieczności zapewnienia ciągłości produkcji rolnej i wymiany pokoleniowej w rolnictwie,
- uwzględniając potrzebę ochrony działalności rolniczej w stosunkach sąsiedzkich, uchwala się ustawę o gwarancjach dla działalności rolniczej, zwaną dalej ustawą.
Cel ustawy i stosunek do innych ustaw
Art. 1.
1. Ustawa określa podstawowe gwarancje prawne dla rolników w zakresie prowadzonej przez nich działalności rolniczej, w celu zapewnienia ciągłości działalności rolniczej i jej ochrony.
2. Ustawa nie narusza przepisów innych ustaw, o ile przepisy te nie są z nią sprzeczne. W razie kolizji między przepisami ustawy a przepisami innych ustaw stosuje się przepisy ustawy.
Definicje
Art. 2.
1. Działalnością rolniczą w rozumieniu niniejszej ustawy jest działalność określona w art. 4 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021 r. ustanawiającego przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013
2. Rolnikiem w rozumieniu niniejszej ustawy jest osoba prowadząca działalność rolniczą jako właściciel, posiadacz samoistny lub dzierżawca gospodarstwa rolnego.
3. Osoba bliska w rozumieniu niniejszej ustawy jest osoba określona w art. 2 pkt 6 określona w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (tekst jednolity Dz. U z 2024 r. poz. 423).
4. Gospodarstwem rolnym w rozumieniu niniejszej ustawy jest gospodarstwo określone w art. 55 [3] kodeksu cywilnego
Ochrona działalności rolniczej przed nieuzasadnionymi roszczeniami
Art. 3
1. Rolnik ma prawo prowadzenia działalności rolniczej w zakresie uprawy oraz produkcji roślinnej lub zwierzęcej na gruntach rolnych i w zabudowaniach należących do jego gospodarstwa rolnego. Nikt nie może żądać zaprzestania lub ograniczenia działalności rolniczej prowadzonej z zachowaniem przepisów prawa i z użyciem praktyk i urządzeń właściwych dla określonego rodzaju działalności rolniczej.
2. Nikt nie może żądać zaprzestania lub wstrzymania działań inwestycyjnych w gospodarstwach rolnych, zmierzających do rozwoju działalności rolniczej, chyba że działania te naruszają obowiązujące przepisy prawa.
3. Jeśli odrębne przepisy przewidują wymóg zaprzestania lub ograniczenia określonej działalności rolniczej, prowadzonej zgodnie z prawem, może to nastąpić jedynie przy zachowaniu niezbędnego okresu dostosowawczego i za słusznym odszkodowaniem, umożliwiającym podjęcie przez rolnika innej działalności rolniczej lub dostosowanie dotychczasowej działalności rolniczej do zmienionych warunków prawnych.
Ochrona działalności rolniczej przy inwestycjach na gruntach rolnych
Art. 4.
1. Przy planowaniu, projektowaniu i realizacji inwestycji na gruntach rolnych lub w bezpośredniej ich bliskości należy dążyć do unikania, lub ograniczania negatywnego wpływu tych inwestycji na warunki prowadzenia działalności rolniczej, w szczególności należy unikać lub ograniczać konieczność likwidacji, lub podziału istniejących gospodarstw rolnych.
2. Ilekroć odrębne przepisy w odniesieniu do planów, programów czy innych przedsięwzięć w zakresie działalności pozarolniczej przewidują wymóg przedstawienia oceny wpływu na środowisko, a przedsięwzięcie realizowane jest w całości lub w części na gruntach rolnych, lub w bezpośredniej bliskości takich gruntów, inwestor lub inny wskazany podmiot powinien przedstawić również ocenę wpływu tej inwestycji na warunki prowadzenia działalności rolniczej, z uwzględnieniem skutków określonych w ust.1.
3. Minister właściwy do spraw rolnictwa i rozwoju wsi określi w drodze rozporządzenia warunki, jakim powinna odpowiadać ocena wpływu inwestycji na warunki prowadzenia działalności rolniczej, a także minimalne niezbędne warunki użytkowania części gospodarstwa rolnego, z uwzględnieniem koniecznego dostępu odpowiednich maszyn i urządzeń wykorzystywanych w działalności rolniczej.
Sprawiedliwe rekompensaty za wywłaszczenia gruntów rolnych
Art. 5.
Ilekroć odrębne przepisy przewidują wywłaszczenie nieruchomości rolnej, może to nastąpić jedynie za słusznym odszkodowaniem obejmującym nie tylko wartość utraconego gruntu, ale też koszty odtworzenia działalności rolniczej w innym miejscu. Rolnikowi należy przy tym zapewnić możliwość scalenia lub wymiany gruntów.
Prawo do sprzedaży bezpośredniej
Art. 6.
1. W ramach prowadzonej działalności rolniczej rolnik ma prawo do wolnej od podatków i innych obciążeń sprzedaży bezpośredniej produktów rolnych wytworzonych w jego gospodarstwie rolnym lub wytworzonych w gospodarstwie i w nim przetworzonych. Prawo do sprzedaży bezpośredniej obejmuje również produkty rolne wytworzone i przetworzone w ramach bezpośredniej współpracy rolników w przetwarzaniu produktów rolnych pochodzących z ich gospodarstw rolnych.
2. Jednostki samorządu terytorialnego zapewniają rolnikom miejsca sprzedaży bezpośredniej produktów rolnych, o których mowa w ust.1 stosownie do warunków i zwyczajów miejscowych.
Chów zwierząt na własny użytek
Art. 7
1. W ramach prowadzonej działalności rolniczej rolnik ma prawo do chowu nieznacznej liczby zwierząt gospodarskich na własny użytek bez wymogu rejestracji tych zwierząt, chyba że wymóg rejestracji zostanie prawnie wprowadzony z uwagi na konieczność zwalczania chorób zwierząt.
2. Minister właściwy do spraw rolnictwa określi w drodze rozporządzenia maksymalną liczbę oraz warunki i zasady chowu zwierząt gospodarskich na własny użytek.
Pomoc sąsiedzka
Art. 8.
1. Rolnik może świadczyć niezarobkową pomoc sąsiedzką w innym gospodarstwie rolnym, w formie pracy własnej lub przy użyciu maszyn i narzędzi należących do jego gospodarstwa. Praca wykonywana w ramach pomocy sąsiedzkiej jest traktowana jak praca w ramach własnej działalności rolniczej.
2. W zakresie odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez osobę wykonującą pomoc sąsiedzką stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez pracownika. Ochrona praw osób bliskich
Art. 9
1. Jeśli odrębne przepisy przewidują ograniczenia w obrocie nieruchomościami rolnymi stanowiącymi własność rolników, ograniczenia te nie obejmują osób bliskich.
2. W razie nabycia gospodarstwa rolnego lub jego części przez osobę bliską dla dotychczasowego właściciela osoba ta wstępuje w prawa dotychczasowego właściciela w zakresie dotyczącej tego gospodarstwa wszelkiej pomocy udzielanej ze środków publicznych. Zwolnienie rolników od kosztów sądowych
Art. 10
W postępowaniach sądowych o zapłatę należności za produkty rolne wyprodukowane w gospodarstwie rolnym rolnikowi przysługuje zwolnienie od kosztów sądowych. W innych sprawach dotyczących rodzinnego gospodarstwa rolnego lub związanych z prowadzeniem takiego gospodarstwa, koszty sądowe obniża się o połowę. Ochrona gospodarstw rolnych przed nieuzasadnionym podziałem
Art. 11
1. Podział gospodarstwa rolnego w postępowaniu sądowym lub administracyjnym może nastąpić tylko wtedy, jest to konieczne z uwagi na ważny interes publiczny lub prywatny, w szczególności, gdy strony lub uczestnicy postępowania zgodnie o taki podział wnoszą.
2. Podział gospodarstwa rolnego powinien być dokonany w taki sposób, aby zachować niezbędne warunki prowadzenia działalności rolniczej na wszystkich częściach gospodarstwa.
3. Jeśli podział rodzinnego gospodarstwa rolnego w sposób, o którym mowa w ust. 2 nie jest możliwy i nie jest też możliwa odpowiednia wymiana gruntów, rolnikowi przysługuje odszkodowanie obejmujące oprócz równowartości utraconego także rekompensatę za utratę lub pogorszenie warunków prowadzenia działalności rolniczej na utworzonych w wyniku podziału częściach gospodarstwa.
4. Minister właściwy do spraw rolnictwa i rozwoju wsi określi w drodze rozporządzenia minimalne niezbędne warunki użytkowania części gospodarstwa rolnego, z uwzględnieniem koniecznego dostępu odpowiednich maszyn i urządzeń wykorzystywanych w produkcji rolnej. Pierwszeństwo dla rolnika stale pracującego w gospodarstwie
Art. 12
1. W razie zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnego w postępowaniu sądowym, pierwszeństwo w przyznaniu gospodarstwa przysługuje rolnikowi, który stale pracował w tym gospodarstwie.
2. Jeśli na podstawie odrębnych przepisów rolnik obowiązany jest do spłat, zasądzonych w postępowaniu sądowym, spłaty te powinny być miarkowane tak, by ich łączna wysokość w jednym roku nie przekraczała jednej czwartej części dochodów z gospodarstwa.
3. Jeśli w wyniku zniesienia współwłasności gospodarstwa rolnik, który nie mając innych dochodów, stale w tym gospodarstwie pracował i nie otrzymał gospodarstwa, należne spłaty powiększa się o wynagrodzenie za pracę w gospodarstwie, w wysokości połowy minimalnego miesięcznego wynagrodzenia za każdy miesiąc pracy w gospodarstwie, nie więcej jednak niż za lat dziesięć. Ochrona należności rolniczych tak jak pracowniczych
Art. 13
1. Ilekroć odrębne przepisy przewidują ochronę wynagrodzenia za pracę w postępowaniu egzekucyjnym sądowym lub administracyjnym, ochronę tę stosuje się odpowiednio do należności rolników za dostarczone produkty rolne.
2. Ilekroć odrębne przepisy przewidują pierwszeństwo w zaspokojeniu wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę, pierwszeństwo to stosuje odpowiednio do należności rolników za dostarczone produkty rolne. Ochrona działalności rolniczej w postępowaniu egzekucyjnym
Art. 14
1. Egzekucja administracyjna lub sądowa, skierowana przeciwko rolnikowi i obejmująca nieruchomości rolne lub przedmioty należące do gospodarstwa rolnego, nie powinna prowadzić do pozbawienia rolnika możliwości dalszego prowadzenia działalności rolniczej, Zakres wyłączeń z egzekucji dotyczącej gospodarstwa rolnego określają odrębne przepisy.
2. W razie zabezpieczenia w ramach postępowania sądowego lub egzekucyjnego inwentarza żywego lub maszyn i urządzeń wchodzących w skład gospodarstwa rolnego należy je pozostawić w dyspozycji rolnika z możliwością ich użytkowania, chyba że ważny interes publiczny lub prywatny wymaga zabezpieczenia w inny sposób. Pełna odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody łowieckie
Art. 15
1. Skarb Państwa ponosi pełną odpowiedzialność za szkody wyrządzone w produkcji roślinnej lub zwierzęcej przez zwierzynę stanowiącą własność Skarbu Państwa.
2. Właściwe organy państwa uprawnione do szacowania szkód lub sprawujące nadzór ich szacowaniem, zapewniają rzetelność oszacowania. Jeśli rolnik nie zgadza się z szacunkiem szkód, przysługuje mu droga sądowa.
3. Tryb i zasady szacowania szkód oraz wypłaty odszkodowań określają odrębne przepisy. Kontrola gospodarstw rolnych tylko przez instytucje państwowe
Art. 16
1. Prawo do kontroli gospodarstw rolnych oraz do odbioru rzeczy należących do gospodarstwa rolnego mają jedynie właściwe organy państwowe, uprawnione na mocy ustawy, z wykluczeniem osób i organizacji prywatnych.
2. Organy inspekcji i kontroli, uprawnione na podstawie odrębnych przepisów do kontroli gospodarstw rolnych przeprowadzają kontrolę w sposób niezakłócający normalnego funkcjonowania gospodarstwa rolnego i prowadzonej w nim działalności rolniczej, unikając w szczególności dublowania kontroli i koncentrowania wielu kontroli w krótkim czasie. Ochrona rolników przed nadmiernymi sankcjami
Art. 17
1. Sankcje nakładane z powodu nieprawidłowości stwierdzonych w działalności rolniczej powinny być miarkowane proporcjonalnie do ich wagi i konsekwencji, mając na względzie, by nieznaczne nieprawidłowości nie powodowały sankcji prowadzących do konieczności zaprzestania lub istotnego ograniczenia prowadzonej działalności rolniczej.
2. Właściwy organ odstąpi od nakładania kar w sytuacji, gdy stwierdzona nieprawidłowość nie miała istotnego charakteru i nie spowodowała szkód, a rolnik usunął nieprawidłowości, a także, gdy nieprawidłowość była wynikiem działania siły wyższej lub niezawinionych przez rolnika nadzwyczajnych okoliczności, lub gdy nieprawidłowość była wynikiem błędu innej osoby, lub organu, w przypadku gdy błąd ten nie mógł być w rozsądny sposób odkryty przez rolnika. Uporządkowanie roli organizacji ekologicznych w postępowaniach przeciwko rolnikom.
Art. 18
1. Jeśli odrębne przepisy przewidują uprawnienie organizacji ekologicznych do udziału jako strony w postępowaniach administracyjnych lub sądowych dotyczących działalności rolniczej i w których stroną jest również rolnik, uprawnienie to dotyczy rodzajów działalności rolniczej wymienionych w załączniku I dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotyczącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli. Nie narusza to prawa tych organizacji do wynikającego z odrębnych przepisów prawa wyrażania opinii, stanowisk czy komentarzy w ramach postępowań dotyczących rodzajów działalności rolniczej niewymienionych w załączniku I wymienionej dyrektywy.
Wejście ustawy w życie
Art. 18
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia.
