Najnowszy raport z badania More in Common Polska, pod znamiennym tytułem "Dumni i niewysłuchani", wskazuje, że przyszłość w oczach polskich rolników nie mieni się feerią barw. Jawi się raczej jako pełna niepokoju i smutku. I choć rolnicy wciąż dumnie reprezentują wykonywany przez siebie zawód, z pełną tego świadomością, to ich kondycja nie jest w najlepszym stanie. Są zmęczeni i sfrustrowani. Zobaczmy szczegóły raportu
Zanim jednak przejdziemy do omówienia wyników badań ankietowych, trzeba wspomnieć, że duża część polskiego społeczeństwa (74%) solidaryzuje się z problemami rolników. Uznając, że są to problemy nas wszystkich. Przykładem tego może być poparcie 63% społeczeństwa (badania z kwietnia 2024), po fali zeszłorocznych protestów.
Dobre emocje rolników – czy duma stanie się motywatorem w gospodarstwach?
Duma, którą odczuwają rolnicy jest wyrazem uznania własnych osiągnięć. Wynika z ciężkiej, fizycznej pracy, zaradności, niezbędności dla społeczeństwa, z szacunku i przywiązania do ziemi oraz z poczucia niezależności i wolności. Bez względu na wielkość gospodarstwa. Ponad połowa rolników czuje się dumna (57%). Podobna wartość dotyczy poczucia niezależności (57%). Nadzieja w tym, że duma rolników, którą tak chętnie wyrazili w badaniach, będzie działać na nich wyłącznie motywująco. Kolejną pozytywną emocją jest wyrażana przez rolników nadzieja. Wskazało ją jako dominującą 30% ogółu rolników, w tym jednak przeważnie producenci ekologiczni. Natomiast uczucia spokoju doświadcza tylko 16% rolników, a radość pojawia się u 15%. Z wdzięcznością jeszcze gorzej, bo tylko 8%.
Sektor rolniczy w kryzysie - rolnicy mówią, że sytuacja jest bardzo trudna
Polscy rolnicy sytuację w sektorze rolniczym oceniają dziś jako bardzo trudną. Wzrasta w nich niepewność co do przyszłości i opłacalności ich pracy. A władza, choć może i słucha, to najwidoczniej nie do końca słyszy i rozumie obawy rolników. Jak bowiem zaznaczyli w badaniach, czują się przede wszystkim niewysłuchani i zmęczeni.
Natomiast problemów rolnikom nie ubywa, wciąż pojawiają się nowe. A co gorsza, kumulują się. W przypadku strat finansowych za winowajców rolnicy uważają wzrost cen środków produkcji. Czyli nawozów, energii, paliw i paszy (41%), przy jednoczesnym spadku cen produktów rolnych (35%), ale i suszę (38 %).
Nieuczciwe praktyki handlowe, zaniżanie cen przez supermarkety i dystrybutorów (18%), nierówna konkurencja międzynarodowa (6%), import taniej żywności z Ukrainy. Do tego skutki kryzysu klimatycznego (14%) i presja unijnych przepisów oraz nadmierna biurokracja (6%). I jakby było mało choroby zakaźne zwierząt. Te i inne czynniki skutecznie psują nastroje polskim rolnikom i nie dają im poczucia spokoju. Rolnikom towarzyszą uczucie niepewności (42%), niepokoju (39%), bezsilności (15%), smutku (14%), frustracji (12%). Zwłaszcza dotyczy to właścicieli małych gospodarstw konwencjonalnych, którzy tracą wiarę, że przetrwają kolejną dekadę (32%). Natomiast poczucie bezsilności na myśl o przyszłości towarzyszy głównie gospodarstwom dużym.
Samopoczucie rolników – niepokojące dane, które mówią wszystko
Aż 70% respondentów na pytanie, czy czuje się zmęczony/a stwierdziło, że tak. 62% z badanych ma poczucie pozostawionych samym sobie. Tylko 39% z rolników i rolniczek czuje, że są szanowani. Jeszcze mniej, bo 30% uważa, że są doceniani. I niestety tylko 23% odpowiedziało pozytywnie na pytanie Czy zgadza się Pan/Pani ze stwierdzeniem, że jako rolnik/rolniczka czuje się wysłuchany/a?
Te wyniki ankiet są zatrważające i jak najszybciej powinny dać do myślenia, zarówno władzy, jak i reszcie społeczeństwa. Poczucie bycia niewysłuchanym i nieszanowanym rodzi gniew i frustrację. A co gorsza, równie często też rezygnację.
W wypowiedziach rolników pojawiały się też głosy o tym, że dzisiejsze rolnictwo i pieniądze nastawione są zwłaszcza na „młodych rolników”, usuwając w cień tych doświadczonych, starszych wiekiem. Czy dobry okres w rolnictwie, jak mówili respondenci, już był i nie wróci? Wśród gospodarstw konwencjonalnych odsetek rolników, którzy zdecydują się zachęcać młodsze pokolenie do zawodu rolnika wynosi mniej niż połowa, bo 45% (w gospodarstwach ekologicznych jest to 71%).
Co rolnicy mówią o zmianie klimatu? - strach, adaptacja i walka o przyszłość
W obliczu coraz częściej notowanych ekstremalnych zjawisk pogodowych polscy rolnicy nie mają żadnych wątpliwości, że klimat się zmienia (88%). Ponad połowa rolników, bo 52%, obawia się tych zmian, a 43% dostrzega wpływ rolnictwa na zmianę klimatu. Idąc dalej, 64% uważa, że rząd powinien zwiększyć wysiłki w kwestii przeciwdziałania konsekwencjom zmiany klimatu. Większość z rolników otwarcie wyraża też chęć realizacji działań na rzecz ochrony środowiska. Zdając sobie sprawę, że bez skutecznej strategii, ich gospodarstwa same nie poradzą sobie z tym problemem. 61% rolników niepokoi stan środowiska naturalnego. Rolnicy często mówią o suszy, niższych plonach, przymrozkach, falach upałów, powodziach, gradobiciu i o skutkach anomalii pogodowych na wegetację roślin, plony i finalną opłacalność produkcji.
Zielona Transformacja – czy rzeczywiście budzi tak mocne opory wśród rolników?
Pomimo troski o klimat i środowisko. Pomimo stanowiska rolników, że rząd powinien podejmować w tym zakresie odpowiednie działania, wśród rolników przeważa pogląd, że transformacja sektora rolnego celem dostosowania do zmiany klimatu i kryzysu środowiskowego jest koniecznością (ogółem rolnicy 40%). Ale, już niekoniecznie przy rolników współudziale. Z badań bowiem wynika, że 31% rolników uważa zieloną transformację za zagrożenie (35% to osoby bez wykształcenia rolniczego, 19% to rolnicy z wyższym wykształceniem rolniczym).
Jak do tematu zielonej transformacji podchodzą gospodarstwa? Otóż pozytywnie wypowiedziało się na ten temat 40% rolników prowadzących gospodarstwa ekologiczne (20% oceniło ją jako zagrożenie). Natomiast w przypadku gospodarstw konwencjonalnych 36% stwierdziło, że zielona transformacja jest dla nich zagrożeniem.
Czego zatem w temacie zielonej transformacji oczekują rolnicy? By lepiej radzić sobie z kryzysem środowiskowym i klimatycznym 44% rolników uznało, że potrzebuje większego wsparcia finansowego, a 37% ułatwienia przepisów i ograniczenia nadmiernej biurokracji.
Kto jest winnym? - unia, rząd, a może klimat?
Rolnicy za winnych swoich problemów jednogłośnie wskazali polityków. Zwłaszcza władze krajowe, czyli rząd, premiera, ministerstwo rolnictwa (41%). Kolejnym winowajcą jest też Unia Europejska (17 %). Co ciekawe również klimat, a dokładnie to jego zmiana (3%).
Podkreślić tutaj należy, że w jednym rolnicy są bardzo zgodni. Mianowicie „Głos rolników nie jest brany pod uwagę przez władze przy podejmowaniu decyzji dotyczących rolnictwa”. Tak uważa aż 64% ankietowanych. A kto stanie za rolnikami, by bronić ich interesów? Smutna prawda jest taka, że rolnicy tak naprawdę nie widzą żadnego swojego sprzymierzeńca. No może rolnicze związki zawodowe i ruchy rolnicze dają im jakąś nadzieję, co warto byłoby wykorzystać.
Raport ujawnia smutną prawdę o trudnej kondycji polskich rolników
Brak wsparcia, brak wysłuchania, brak zrozumienia, brak odpowiedzi ze strony władz, brak doceniania wysiłku rolników przez społeczeństwo – takie są wyniki badania ankietowego. Do czego to prowadzi? To prosta droga do frustracji, rezygnacji, zmęczenia i podupadania na zdrowiu. W dodatku, zdaniem rolników, społeczeństwo często bazuje na stereotypach w opinii o nich. Twierdząc, że rolnicy są zacofani, leniwi, niewykształceni i że żyją z dotacji. A rzeczywistość jest zgoła odmienna. Rolników wykańcza ogrom biurokracji, a otrzymywane dotacje nader często nie pokrywają strat poniesionych przez wysokie koszty utrzymania gospodarstw i spadku cen w skupach.
Rolnicy ekologiczni patrzą w przyszłość z nadzieją, a konwencjonalni - z obawami
Sytuację sektora rolniczego znacznie lepiej postrzegają producenci ekologiczni, u których zauważalny jest większy optymizm i nadzieja na przyszłość. I choć problemy obu grup gospodarstw są przecież podobne, to jak wynika z raportu, gospodarstwa ekologiczne lepiej oceniają też nasze członkostwo w unii (47%).
Dla porównania, w przypadku konwencjonalnych rolników, pozytywna ocena przynależności Polski do UE wyniosła zaledwie 33%. Uzasadniając taki wynik gospodarstwa konwencjonalne podkreślają, że na początku członkostwa optymizm i entuzjazm były u nich znacznie większe. Jednak z czasem stopniowo gasły i przemieniały się w obciążenia. Główny problem z unią, według rolników, tkwi w dostosowaniu gospodarstw do wymogów unijnych. Zdaniem 48% aniektowanych UE osłabi ich konkurencyjność. Wielu z badanych uważa również, że unijna polityka sprzyja głównie dużym gospodarstwom, kosztem tych mniejszych.
Badanie polskich rolników - 600 osób w próbie oraz wywiady z 12 właścicielami gospodarstw
Badanie przeprowadzone zostało w ostatnim kwartale ubiegłego roku, metodą telefonicznego i bezpośredniego wywiadu z rolnikami. Wielkość próby to 600 osób, reprezentujących tę grupę społeczną. Wśród nich zarówno rolnicy, jak i rolniczki w różnym wieku. Ponadto, w lutym 2025 roku, na próbie 12 właścicieli gospodarstw rolnych, pogłębiono badania poprzez wywiad.
źródło: moreincommon
Agnieszka Sawicka
