Nie widzę, czyli żyję jak wszyscy
Odpowiadam, że ford focus, srebrny. I słyszę: „O, to jeszcze trochę do tyłu. O, o, tak, tu może pani stanąć”.
Czuję konsternację. Bo kiedy umawiałam się z Mateuszem na rozmowę, wiedziałam, że jadę do młodego niewidomego człowieka, który mimo poważnej niepełnosprawności udziela się w pracach gospodarskich. Tymczasem parkując, widzę go stojącego na schodkach z telefonem przy uchu, spoglądającego w moją stronę i sugerującego, żeby ustawić samochód o pół metra bliżej.
Widział więcej niż inni
„Niewidomy na jedno oko, a na drugie po prostu niedowidzi”, myślę sobie, podając mu rękę na powitanie i dodaję:
– Aaa, to pan widzi...
– Nie, nie widzę. Ale wiedziałem, że stanęła pani trochę za daleko. Takie rzeczy się czuje – odpowiada, zbijając z tropu.
Prowadzi do domu. Bezbłędnie łapie krzesło, odsuwa je, siada. Jego mama pyta, co podać, i przypomina, że kiedyś pisaliśmy o kimś podobnym. Jakieś dwa lata temu. Bohaterem reportażu był pan Adam, też rolnik. Stracił wzrok w wyniku nieleczonej cukrzycy. Z Mateuszem było inaczej.
– Syn nie widzi od urodzenia. Nie znamy przyczyny, lekarze szukają jej do teraz – wyjaśnia mama.
- – Że jestem inny? Nie mam o to żalu – mówi i przekomarza się z mamą w sprawie proponowanego mu doktoratu. I właśnie planuje udział w ekstremalnej drodze krzyżowej
Mateusz ma 36 lat. Rodził się bez problemów, ciąża przebiegała bez zakłóceń, nikt niczego złego nie podejrzewał. Nie robiono wtedy jeszcze USG ciężarnym. Urodził się i dostał natychmiast 10 punktów w skali Apgar.
– Po kilku godzinach przyszedł do mnie lekarz i zapytał, czy w rodzinie były jakieś poważniejsze wady wzroku. Kiedy przynieśli mi Mateusza do karmienia, miał zamknięte oczy. Ale pomyślałam, że wystarczy niewielki zabieg. Okulistka chwilę później rozwiała wątpliwości – opowiada mama.
W badaniach okazało się, że kobieta ma przeciwciała przeciwko toksoplazmozie. Przeszła leczenie i urodziła jeszcze cztery zdrowe córki. A w międzyczasie jeździli z Mateuszem po lekarzach, znachorach i rehabilitantach.
– Kiedy był mały, dużo mu tłumaczyliśmy. Idziemy drogą, a on mówi, że koło czyjejś posesji stoi samochód. Skąd on to mógł wiedzieć? Miał kilka lat – opowiada wciąż zdumiona mama.
Radość? To wypadkowa
Mateusz poszedł do zerówki w Dębnicy. Nikt tam nie znał alfabetu Braille’a, którym posługują się niewidomi. Bywało, że kilkuletni rówieśnicy nie do końca rozumieli jego niepełnosprawność. Dlatego wybawieniem i szansą na rozwój stała się szkoła podstawowa w podpoznańskich Owińskach, w którychmieści się Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niewidomych.
– Byłem tam od poniedziałku do piątku. Na weekendy rodzice zabierali mnie do domu. Tęskniłem, sporo płakałem – opowiada, ale jednocześnie podaje książkę napisaną lata temu przez jednego z jego ulubionych wychowawców. W niej – rozdział o Mateuszu. I piękne czarno-białe zdjęcie uśmiechniętego dziecka trzymającego coś na wysokości oczu. Z podpisem: „Radosny Mateusz Przybysławski – przykład właściwego wychowania dziecka niewidomego”.
- Mateusz przy swoim rowerze, na którym w tandemie pokonuje nawet 50 kilometrów jednego dnia
Taki radosny pozostał do dziś. Albo raczej nigdy nie przestał nim być. Pytam, czy to jest coś, co dostaje się od rodziców, czy też trzeba się z tym urodzić.
– Chyba i jedno, i drugie. Bo gdybym miał rodziców do d..., to bym na takiego nie wyrósł. A gdyby tylko oni mieli tę siłę? Też by to niewiele dało. Potrzebni są koledzy, środowisko, kilka rzeczy musi się skumulować – przekonuje.
Masażysta z dyplomem pedagoga
W Owińskach był w ośmioosobowej klasie. Szybko nauczył się Braille’a i sprawnie w nim czytał. Dla nas, widzących, to czarna magia. Mateusz podaje mi planszę z wytłoczonymi kropkami.
– To pismo bazujące na sześciopunkcie. Każda litera to inny układ kilku kropek – od jednej do sześciu – w odpowiednim położeniu. Nie uczą nas wyglądu normalnych pisanych czy drukowanych liter. Ja zrobiłem to sam, nadprogramowo, siostra miała klocki na magnes – tłumaczy.
Był dobry, więc trafił do liceum w owińskim ośrodku – takiego, jak inne. Z lekcjami, sprawdzianami, maturą. Razem z trzema kolegami dobrze sobie z nią poradzili. I postanowili pójść na studia.
– Studia trochę z przypadku skończyłem. Niewiele kierunków było przygotowanych na niewidomych. Najłatwiejszym wyborem okazała się pedagogika. Miło wspominam ten czas, pobyt w akademiku. Codziennie chodziliśmy na zajęcia. Koledzy byli tylko niedowidzący, więc prowadzali mnie. I razem skończyliśmy te studia. Jeden pracuje w Owińskach, drugi został na uniwersytecie, a trzeci pracuje w urzędzie – wylicza Mateusz.
Z dyplomem wrócił do gospodarstwa. Ale było mu mało. Zapisał się na roczny kurs masażu na poznańskim AWF. Kupił stół i teraz rozmasowuje obolałe mięśnie znajomym. W międzyczasie wybrał się z koleżanką ze wsi do technikum rolniczego.
– Niektórzy odradzali. „Po co ci to?”, pytali. A ja cieszyłem się, że będzie ktoś, kto będzie mnie mógł zabierać samochodem do szkoły. Niezbyt chętni byli też na początku nauczyciele. „Nie będziemy panu rzucać kłód pod nogi, ale musi pan coś wiedzieć”, mówili. Potem okazało się, że byłem w gronie najlepszych w klasie. I zmienili zdanie. Problemy z egzaminem robiło też kuratorium. Ale przebiłem beton – mówi z nieskrywaną dumą.
Od śruty do doktoratu
Do pracy w gospodarstwie nie był mu potrzebny papier. Mateusz już od lat towarzyszył ojcu w wielu czynnościach. Żeby o nich opowiedzieć, przynosi swój brajlowski notatnik – przypominające konsolę do gry urządzenie z sześcioma klawiszami. Przebiega po nich palcami i słucha syntezatorowej mowy. To jego notatki z przygotowań do rozmowy.
– Zrobiłem notatki, żebym wiedział, o czym pani nawijać. Okej, mogę śrutować bez większych przeszkód. Z ciekawostek – kupiłem hydrofor, który nie był wyregulowany. Zabrałem się za niego, choć tata mówił, żeby nie poprawiać fabryki. Podregulowałem i teraz wszystkim się podoba. Mama tylko czuwała nad wskaźnikami. Ostatnio ściągnąłem ze Stanów miernik poziomu ciśnienia, który przez Bluetooth wysyła wartość na telefon, a telefon odczytuje mi to głosem. Sam zamontowałem go w pistolecie do pompowania kół. To taki mój wynalazek – snuje jakąś nieprawdopodobną opowieść Mateusz, a ja każę mu uwierzyć, że oczy robią mi się coraz większe, tym bardziej że słyszę jeszcze o sprężarce, samodzielnej naprawie roweru, zmianie kół w autach i maszynach rolniczych, zadawaniu paszy, obliczaniu porcji nawozów czy pracy z siekierą. Martwi go to, co każdego rolnika.
– Kiedy byłem mały, niszczono produkcję krów, teraz dzieje się to ze świniami. Mam obawy, co jeszcze zostanie zniszczone przez polityków – mówi Mateusz.
Nie mam żalu
Mateusz jest samowystarczalny. Pracuje na etacie zdalnie przy komputerze. W przerwach masuje i pomaga w gospodarstwie. Pisze artykuły dla czasopisma „Help”. Przeczytał je niedawno ktoś z Uniwersytetu w Lublinie i zadzwonił do niego z propozycją pisania doktoratu.
– Nie wiem, może? Ale czy człowiek musi całe życie się uczyć? – żartuje.
Mówię mu, że go zobowiązuję. Że jego talentu nie można chować pod korcem. I pytam, czy wierzy.
– W Boga jako jakąś całość, tak. Ale czy jestem taki posłuszny, jak On by chciał? Raczej nie, ale chyba nikt nie jest, prawda? I nigdy nie miałem żalu w stylu „Dlaczego mnie się to przydarzyło?”. Dużo zrobię, ale nie wszystko. Ale chyba każdy tak ma? – poraża z jednej strony normalnością, z drugiej – ponadprzeciętną wnikliwością.
- Bycie niewidomym nie musi dyskwalifikować z prac w gospodarstwie. Mateusz większość z nich wykonuje z ojcem
Kończymy rozmowę przy rowerze, który wyciąga do zdjęcia z szopy. Jest jeszcze zimno, ale już słonecznie. Na ganku kwitną żółte bratki, do nóg Mateuszowi łasi się młody czarny pies.
– Kolorów też nie kojarzę. Wiem, że śnieg to coś białego, a trawa – że zielona. Nie potrafię wyczuwać kolorów, ale mam zdolność echolokacji – wyczuwam obecność przedmiotów w przestrzeni. Nie wiem nawet, co to jest czerń. Wiedziałbym, gdybym widział i stracił wzrok.
Karolina Kasperek
