Zielone Świątki w tradycji rolniczej
Jak informuje Wielkopolska Izba Rolnicza, Święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny jest obchodzone od V wieku w połowie sierpnia. Dlaczego jednak w polskiej tradycji nazywane jest też świętem Matki Boskiej Zielnej? Ponieważ wówczas przypada kulminacyjny moment tzw. okresu zielonego.
Wówczas to następowało zakończenie zbiorów zielonych płodów ziemi i 15 sierpnia świecono zioła, zboże, warzywa i owoce. Z jakiego powodu święcono zbiory? Nie tylko w podziękowaniu Bogu za nie, ale także po to by pobłogosławione zioła chroniły domowników i gospodarstwo od burzy, piorunów i gradu. Poświęcone zioła miały także szybciej leczyć domowników i zwierzęta oraz chronić przed urokami.
Matka Boska Zielna w Polsce, ale Korzenną w Czechach
W polskiej tradycji Matka Boska, której święto obchodźmy 15 sierpnia jest uważana za patronkę ziemi, ziół, kwiatów, owoców i zbóż. W krajach europejskich, gdzie jest rozwinięty kult Matki Boskiej tego dnia składa się w ofierze płody ziemi: zioła, kwiaty, zboża, warzywa i owoce.
Co ciekawe w różnych europejskich krajach Matka Boska ma nieco inne dodatkowe nazwy:
- w Polsce jest nazywana Zielną lub Dożynkową,
- w Czechach – Korzenną
- w Niemczech – Kwietną,
- a w Estonii – Żytnią.
Jak w polskiej tradycji świętowano zakończenie żniw w okresie Matki Boskiej Zielnej?
Zgodnie z ludową polską tradycją, żniwa należało zakończyć do 15 sierpnia. W dniach poprzedzających święto Matki Boskiej Zielnej odbywało się "okrężne". Nazwa wzięła się stąd, że gospodarze "okrążali" wszystkie pola, tzn. żęli i zbierali plony, które się na nich w krąg jeszcze znajdowały. Potem rozpoczynano dożynki.
Dożynki i święto 15 sierpnia od zawsze kojarzy się również z wieńcem dożynkowym. Ten był wyplatany w niedzielę poprzedzającą święto Matki Boskiej Zielnej. W wieńcu musiały znaleźć się wszystkie zboża zebrane z pól, a wśród nich koniecznie musiały być żyto, pszenica, jęczmień i owies. Samo związanie wieńca powierzano dziewczynie równocześnie bardzo pracowitej, jak i o nieskazitelnych obyczajach. To miało zapewnić dobre zbiory we wsi w kolejnym sezonie.
Tradycją było również zanoszenie wieńca dożynkowego do dworu i przekazanie go właścicielowi majątku.
Święcenie bukietów na Matki Boskiej Zielnej. Jakie zioła muszą być w bukiecie?
Mieszkańcy wsi 15 sierpnia udają się również na nabożeństwo podczas, którego święcone są wiązanki ziół, wieńce zbóż oraz chleby wypieczone ze świeżo zebranego ziarna. Według tradycji, bukiet do poświęcenia powinien składać się z 7 lub nawet 77 różnych ziół, zbóż i kwiatów, bowiem 7 symbolizuje doskonałość. Do podstawowych ziół zalicza się:
- melisę,
- rumianek,
- miętę,
- rozmaryn,
- nasturcję,
- lubczyk,
- bazylię.
Starano się, by bukiety były duże i obficie poświęcone. Bukiety ziół trzymano przez cały rok, wierząc, że uchronią domostwo przed wszelkimi nieszczęściami, a wyciągnięte z nich zioła uleczą z chorób ludzi i zwierzęta.
Jakie są przysłowia na Matki Boskiej Zielnej?
Warto także przypomnieć sobie chociażby niektóre ludowe przysłowia związane ze świętem Matki Boskiej Zielnej. Zwłaszcza, ze wiele z nich przypomina ile człowiek zawdzięcza ziemi, ale też i pracy rolników.
- Gdy we Wniebowzięcie ciepło dopisuje, to ciepły i pogodny koniec lata obiecuje.związane
- W sierpniu każdy kwiat woła – zanieś mnie do kościoła!
- Na Wniebowzięcie – ukończone żęcie.
- Od Wniebowzięcia miej w stodole połowę żęcia.
- We Wniebowzięcie Panny Marii słońce jasne, będzie wino godnie kwaśne.
- Gdy Zielna Matka deszcz przynosi, to zwykle na Narodzenie Matki (8 IX) rosi.
- Na Wniebowzięcie słota, w jesieni dużo błota.
- Na Wniebowzięcie Matki Boskiej – świeży chlebek i kluski.
Opracowanie: Grzegorz Wysocki, dyrektor biura Wielkopolskiej Izby Rolniczej
fot. Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu
