Oko w swoim wnętrzu zawiera siatkówkę – to wrażliwa tkanka umieszczona na jego tylnej ścianie. Jest trochę jak film w aparacie, rejestrujący obrazy, które widzimy, i wysyłający je poprzez nerw wzrokowy do mózgu. Siatkówka nieustannie przetwarza obrazy przychodzące w postaci światła w impulsy elektryczne.
Plamka żółta jest maleńką częścią siatkówki, znajdującą się w centralnej jej części. Odpowiada za widzenie centralne, czyli środek pola widzenia (to, co wprost przed oczami) i dostrzeganie nawet bardzo małych detali w tym polu. Potrzebna jest nam, żeby wyraźnie widzieć, kiedy czytamy, prowadzimy samochód, żeby rozpoznawać twarze oraz kolory. Obszar siatkówki znajdujący się poza plamką żółtą odpowiada za spostrzeganie tego, co jest dookoła centrum pola widzenia, oraz za dobre widzenie w ciemności. Najczęstszą chorobą dotyczącą plamki żółtej jest tzw. związane z wiekiem zwyrodnienie plamki żółtej (ang. age related macula degeneration – AMD). To, niestety bezbolesne, stopniowe niszczenie tej części siatkówki. Czasem choroba postępuje tak wolno, że ostrość widzenia słabnie stopniowo i prawie niezauważalnie, w innych przypadkach szybko i w krótkim czasie prowadzi do utraty wzroku w obu oczach. Zakres i charakter utraty ostrości w każdym oku jest inny. Występują dwa rodzaje zwyrodnienia plamki – suche i mokre. Wariant pierwszy to powolna degeneracja komórek. Pierwsze dwie fazy choroby mogą przebiegać niezauważalnie. Niektórzy widzą rozmazany punkt w centrum pola widzenia i potrzebują większej ilości światła do czytania i innych aktywności. W zaawansowanej fazie rozmazany punkt staje się większą i coraz ciemniejszą plamą. Występują wtedy problemy z czytaniem, a twarze rozpoznawane są tylko z bardzo bliska.
Odmiana sucha może, ale nie musi, przekształcić się w mokrą. Ta natomiast polega na tworzeniu się nowych, dodatkowych naczyń krwionośnych pod siatkówką. Są one słabszej jakości i mogą być powodem wylewów i wysięków płynu. To powoduje wadliwe umiejscowienie plamki żółtej i bardzo szybką utratę ostrości wzroku.
Bez względu na rodzaj najpowszechniejszym i jednym z pierwszych symptomów choroby jest rozmazany punkt lub obszar w centrum pola widzenia. Widzenie może się chwilowo polepszać, kiedy w otoczeniu będzie lepsze światło. Wśród objawów jest też gorsze widzenie w nocy i coraz mniejsza intensywność kolorów oraz rozmazany obraz. Mokrą odmianę AMD leczy się z wykorzystaniem chirurgii laserowej. Światło lasera niszczy słabe nadprogramowe naczynia krwionośne. Stosuje się tu także zastrzyki podawane do gałki ocznej. Znany i od dawna stosowany jest tu lek, który przeznaczony jest do walki z nowotworami. Z jednej ampułki można jednorazowo zrobić kilka zastrzyków. Zakup jednej ampułki dla jednego chorego to wydatek rzędu kilku tysięcy złotych. Ale jeśli z jednej ampułki skorzysta więcej chorych, cenę terapii możemy obniżyć wielokrotnie.
Nie znamy dziś metody, która powstrzymywałaby czy odwracała suche zwyrodnienie. Możemy spowolnić przebieg choroby. Nad korzystnym wpływem luteiny i borówki czarnej prowadzi się jeszcze badania, ale już wiadomo, że sporo daje dieta. Zaleca się tę bogatą w owoce i warzywa oraz nienasycone kwasy tłuszczowe.
Nie wiadomo, co dokładnie powoduje degenerację plamki, ale wiemy, jakie są czynniki ryzyka tej choroby. Podstawowym jest wiek powyżej 60 lat. Bardziej narażeni są też palacze, otyli, przedstawiciele rasy białej, kobiety, ci, u których w rodzinie występowało zaburzenie, a także jedzący mniej owoców i warzyw oraz osoby z nadciśnieniem i wysokim cholesterolem.
Karolina Kasperek
