Zaćma bywa nazywana też kataraktą. Pewnie nie raz widzieliście ją u zwierzęcia. Starszy pies czy kot prawie zawsze patrzy na nas zamglonymi oczami. Podobnie to schorzenie wygląda u ludzi. Zaćma prezentuje się jako zamglenie przybierające okrągły kształt i mieszczące się w granicach tęczówki. W oku z kataraktą tęczówka przybiera przydymiony odcień, a to dlatego, że mętna robi się soczewka, która leży za tęczówką i ma, mniej więcej, jej wielkość.
Soczewka skupia światło wpadające do oka
Soczewka to część oka zbudowana z galaretowatej substancji. Ma, zgodnie z nazwą, soczewkowaty kształt. Kiedy światło wpada do oka przez źrenicę, właściwie natychmiast napotyka na soczewkę. Ale ona bynajmniej nie ma być dla tego światła przeszkodą. Natura wyposażyła nasze oko w soczewkę, by skupiała ona przechodzące przez nią światło i tym samym wspierała tworzenie wyraźnego, ostrego obrazu na siatkówce. A siatkówka to cienka błona znajdująca się na tyłach gałki ocznej i wrażliwa na światło. Specjaliści porównują ją do filmu w aparacie fotograficznym. To światło rzucone na siatkówkę tworzy obraz, który później rozpoznaje i interpretuje nasz mózg.
Starzejemy się wszyscy, bez względu na wiek. A z nami starzeją się wszystkie partie naszego ciała, w tym także soczewka. Z wiekiem przestaje być elastyczna, robi się mniej przezroczysta i grubsza. Z powodu wieku albo niektórych schorzeń tkanka soczewki zaczyna się rozpadać, a potem zbijać się w bryłki. Ten proces sprawia, ze coraz większe partie soczewki robią się mętne i mniej przejrzyste. Z postępem choroby zmętnienie pogłebia się i przybiera coraz większy rozmiar. Do siatkówki dociera coraz mniej światła, dlatego chory widzi w sposób coraz bardziej rozmyty. Choroba zwykle rozwija się w obu oczach równocześnie, ale może się to dziać niesynchronicznie, co powoduje, że na jedno oko widzimy lepiej, na drugie – gorzej.
Objawy mętnienia soczewki
Skąd wiesz, że twoje soczewki mogą mętnieć? Obraz świata będzie się stawał zamglony, rozmyty i nieostry. Coraz trudniej będzie dobrze widzieć w nocy. Prowadzenie samochodu o tej porze może w którymś momencie okazać się niemożliwe, bo światła z naprzeciwka będą zyskiwać świetliste obręcze. To tzw. efekt halo wokół źródeł światła – jeden z objawów zaćmy. Z czasem zacznie przeszkadzać też dzienne światło – będzie się często wydawało za mocne i będzie męczyć. Podobnie będzie z blaskiem.
Za to więcej światła będzie potrzebne do codziennych czynności, jak choćby czytanie. Jeśli częściej niż zwykle konsultujesz się w sprawie zmiany mocy szkieł w okularach, to też może być symptom postępującej katarakty. Kolory będą się wydawać mniej soczyste albo też wszystkie nabierać żółtawego odcienia. Może też pojawić się podwójne widzenie.
Diagnozę w dość prosty sposób postawi okulista. Użyje do tego lampy szczelinowej, czyli takiej, która trochę jak mikroskop bada przednie odcinki oka. Lekarz zbada też siatkówkę. Jeśli podejrzenia się potwierdzą, a stan choroby zaczyna uniemożliwiać normalne funkcjonowanie, właściwie jedynym rozwiązaniem jest zabieg chirurgiczny. Nie ma z nim pośpiechu, ponieważ choroba ta raczej nie uszkadza w żaden sposób istotnych dla widzenia struktur oka. Dla odzyskania prawidłowego widzenia nie ma też znaczenia to, jak długo czekaliśmy z zabiegiem.
A na czym on polega? Usunięcie katarkty to po prostu usunięcie zmętniałej soczewki i wstawienie w to samo miejsce na stałe sztucznej. U części osób – ze względu na towarzyszące schorzenia – nie można wstawić sztucznej soczewki. Wtedy – po usunięciu starej – koryguje się wzrok okularami albo soczewkami kontaktowymi.
A sam zabieg to rzecz dosyć prosta i szybka – trwa około 20 minut i wymaga wyłącznie miejscowego znieczulenia. Jest leczony ambulatoryjnie, czyli tego samego dnia wracamy do domu. Przez kilka dni odczuwa się dyskomfort, a całkowite wyleczenie zajmuje około 8 tygodni. Jeśli leczenia wymaga oboje oczu, lekarz najpierw zajmie się jednym, a drugie zoperuje dopiero wtedy, kiedy zagoi się pierwsze.
Kto jest na zaćmę narażony najbardziej?
Czynnikiem ryzyka jest oczywicie wiek. Ale bywa, że chorują też dzieci. Ryzyko zachorowania zwiększają cukrzyca, nadmierna ekspozycja na światło słoneczne, palenie, otyłość, nadciśnienie tętnicze, wcześniej przebyte urazy albo zapalenia oka, przebyte zabiegi chirurgiczne na oku, dłuższe leczenie się kortykosteroidami oraz nadmierne spożywanie alkoholu.
Nie znaleziono dotąd metody zapobiegania katarakcie ani też sposobu na spowolnienie postępowania choroby. Ale specjaliści zalecają kilka pomocnych strategii. To m.in. regularne badanie wzroku. Potem – rzucenie palenia i ograniczenie alkoholu. Specjaliści zalecają też przestawienie się na diety, w których dominuja owoce i warzywa. I oczywiście polecają nosić okulary słoneczne – koniecznie z filtrem, czyli kupione wyłącznie u optyka.
Karolina Kasperek
