Dieta bezglutenowa to plan żywieniowy wykluczający produkty zawierające gluten – białko występujące w pszenicy, jęczmieniu, życie i pszenżycie. Dieta oznacza zatem spożywanie wyłącznie pełnowartościowej żywności niezawierającej glutenu, takiej jak owoce, warzywa, mięso i jajka, a także przetworzonej żywności bezglutenowej, takiej jak bezglutenowy chleb lub makaron. Gluten można również dodawać do żywności podczas przetwarzania w celu uzyskania odpowiedniej konsystencji. Może być używany jako środek wiążący i aromatyzujący, więc czasami można go znaleźć w żywności, w której się go nie spodziewamy. Oprócz pizzy, makaronów, płatków zbożowych i wypieków gluten może występować we wszystkim – od sosu sojowego i lodów po niektóre leki, produkty kosmetyczne i suplementy diety. Niektórzy sądzą, że przejście na dietę bezglutenową oznacza rezygnację z węglowodanów, ale tak nie jest. Wiele pokarmów zawierających węglowodany, takich jak ryż, ziemniaki i fasola, nie zawiera glutenu.
Dieta bezglutenowa niezbędna w walce z objawami celiakii
Na dietę bezglutenową decyduje się wielu. Jest modna wśród celebrytów, aktorów, sportowców. Naukowcy przestrzegają, że jak wszystkie inne diety i ta nie jest dla każdego. Wielu ludzi deklaruje korzyści z jej wprowadzenia. To poprawa zdrowia, utrata masy ciała i zwiększona energia, ale naukowcy zaznaczają, że to wciąż korzyści deklarowane, nie zaś dogłębnie zbadane, i że potrzebne są w tej materii dalsze badania.
Dieta ta jest z pewnością niezbędna do radzenia sobie z objawami celiakii, czyli choroby polegającej na uczuleniu na gluten. Celiakia to choroba autoimmunologiczna, w której organizm w reakcji na gluten atakuje własne tkanki, a konkretnie jelito cienkie, powodując ból brzucha, nudności, wzdęcia lub biegunkę. Osoby chore na celiakię nie tolerują glutenu w żadnej postaci i muszą przestrzegać diety do końca życia. Jeśli masz celiakię i przypadkowo zjesz gluten, prawdopodobnie doświadczysz tych samych objawów, które miałeś przed przejściem na dietę.
Nie ma precyzyjnej definicji nietolerancji na gluten
Innym stanem, który może skłonić kogoś do wyeliminowania glutenu z diety, jest nadwrażliwość na gluten bez celiakii, czasami nazywana nietolerancją glutenu. Wciąż nie ma precyzyjnej definicji nietolerancji. Ważne jednak, aby nie zakładać, że podrażnienie przewodu pokarmowego spowodowane jest na pewno glutenem. Jeśli uważasz, że możesz mieć nietolerancję glutenu, skonsultuj to z lekarzem i dietetykiem.
– Nie ma testu na nietolerancję glutenu, więc można próbować diety eliminacyjnej, jak dieta o małej zawartości oligosacharydów (low FODMAP) – twierdzi dr Selvi Rajagopal, internistka z Uniwersytetu Johns Hopkins w Stanach Zjednoczonych zajmująca się także otyłością.
Jeśli to gluten jest źródłem podrażnienia, możesz zauważyć złagodzenie takich objawów, jak wzdęcia, zaparcie, biegunka, zmęczenie, gazy, ból brzucha.
Co to ataksja glutenowa ?
Osobną grupą są osoby z alergią na pszenicę. Pszenica wyzwala reakcję immunologiczną w ich organizmach i może powodować objawy, takie jak wysypka skórna, ból głowy czy kichanie. Osoby te powinny unikać pokarmów zawierających to zboże, natomiast nadal mogą jeść gluten w innych zbożach, w tym w jęczmieniu i życie.
Istnieje jeszcze ataksja glutenowa. To rzadka choroba neurologiczna, w której reakcja autoimmunologiczna na białko glutenu znajdujące się w pszenicy, jęczmieniu i życie może nieodwracalnie uszkodzić móżdżek. Może to powodować problemy z chodem i tzw. motoryką dużą, czyli utratę koordynacji ruchów, problemy z chodzeniem, bieganiem, utrzymaniem równowagi czy mową. Aby potwierdzić ten rodzaj ataksji, potrzebne są testy z krwi, podobnie jak w diagnozowaniu celiakii.
Dieta bezglutenowa pomaga zgubić zbędne kilogramy
Ludzie, którzy stosują dietę bezglutenową, często tracą na wadze, ale zwykle dzieje się tak dlatego, że eliminują również dużo przetworzonej żywności i rafinowanych węglowodanów zawierających gluten. Jeśli przestaniesz jeść gluten, aby schudnąć, ważne jest, aby uważać na wielkość porcji, regularnie ćwiczyć i jeść dużo pełnowartościowych pokarmów, takich jak owoce, warzywa i chude białka.
A co ryzykujesz, jeśli zdecydujesz się na taką dietę bez potwierdzonej celiakii albo innego typu wrażliwości na gluten? Jeśli wyeliminujesz cały gluten ze swojej diety, istnieje ryzyko, że wypadną z niej pożywne produkty pełnoziarniste, błonnik i mikroelementy. Spożywanie wystarczającej ilości produktów pełnoziarnistych w diecie jest szczególnie ważne, jeśli jesteś w grupie ryzyka chorób serca lub cukrzycy. Pełne ziarna mogą zmniejszyć stężenie cholesterolu, a nawet pomóc regulować stężenie cukru we krwi. Ponadto niektóre pokarmy zawierające gluten są źródłem ważnych witamin i minerałów, takich jak witaminy z grupy B, żelazo i magnez.
Jednocześnie należy pamiętać, że niektóre przetworzone produkty bezglutenowe zawierają duże ilości niezdrowych składników, takich jak sód, cukier i tłuszcz. Spożywanie tych pokarmów może prowadzić do przyrostu masy ciała, wahań stężenia cukru we krwi, wysokiego ciśnienia i innych problemów. Tak więc etykieta „bezglutenowe” niekoniecznie oznacza, że żywność jest zdrowa.
Jeśli nie masz celiakii ani podrażnienia przewodu pokarmowego, lekarze zalecają wyeliminowanie z diety wysokoprzetworzonej żywności, zanim zabierzesz się za usuwanie glutenu. Dodaj więcej owoców, warzyw, pełnoziarnistego chleba lub makaronu i chudego białka. Wiele osób czuje się lepiej, stosując właśnie taką dietę, a nie usuwając gluten.
Badaj i konsultuj!
Jeśli chcesz wypróbować dietę bezglutenową, najpierw porozmawiaj z lekarzem lub dietetykiem. Jeśli będzie dla tej decyzji uzasadnienie, pomogą opracować zrównoważony plan żywieniowy. Jeśli natomiast chorujesz na celiakię, przydatne będzie sprawdzanie etykiet. Wiele produktów niezawierających glutenu mogło bowiem zostać przetworzonych w zakładzie, w którym znajdują się produkty zawierające gluten. Trzymaj przybory kuchenne, naczynia i inne artykuły do przygotowywania posiłków, które są używane do żywności zawierającej gluten, oddzielnie od swoich naczyń i przyborów. Przeczytaj uważnie etykiety składników, aby sprawdzić, czy nie zawierają śladów pszenicy. Niektóre sztuczne barwniki i przyprawy również zawierają gluten. Mąkę pszenną zamień na mąki owsianą, gryczaną, komosową lub inną bezglutenową.
- Coś dla bezglutenowca na deser? Świetnie sprawdzą się babeczki migdałowo-owsiane w towarzystwie mleka
Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 7/2023 na str. 63. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
