Coraz rzadziej szczepimy dzieci przeciwko krztuścowi. Dlaczego tak się dzieje?
Jednak w ostatnich latach spada na łeb na szyję liczba szczepionych na niego niemowląt. Jak podaje Europejskie Centrum Prewencji i Kontroli Chorób (ECDC), w całym 2023 roku odnotowano w Europie nieco ponad 25 tys. przypadków krztuśca, a w 2024 roku tylko od stycznia do marca było ich ponad 32 tys. Od 2023 r. do kwietnia 2024 r. odnotowano w Europie prawie 60 tys. przypadków.
Według ECDC stanowi to dziesięciokrotny wzrost w porównaniu z latami 2022 i 2021. W Czechach, gdzie wyraźnie spada wyszczepialność przeciwko krztuścowi, liczba przypadków jest najwyższa od 60 lat. Podobna sytuacja panuje w Niderlandach. W ostatnich miesiącach gwałtowny wzrost odnotowano także w Danii, Belgii, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii, w której w tym roku z powodu krztuśca zmarło już pięć niemowląt.
Kto powinien się szczepić przeciwko krztuścowi?
W Polsce w tym roku w czerwcu zmarło na krztusiec miesięczne dziecko. Nie mogło być jeszcze zaszczepione, ponieważ pełna odporność na tę chorobę powstaje dopiero w wieku 6 miesięcy, czyli po podaniu trzeciej dawki szczepionki. Ryzyko krztuśca oceniane jest dla czterech różnych grup populacji jako iloczyn prawdopodobieństwa zakażenia i jego skutków. Ogólne ryzyko ocenia się jako wysokie w przypadku nieszczepionych lub częściowo zaszczepionych niemowląt w wieku poniżej 6 miesięcy, ponieważ stanowią one grupę o najwyższej zachorowalności i śmiertelności.
Co może chronić te niemowlęta? Jedynie to, że krztusiec jest nieobecny wśród dorosłych ich otaczających. A krztuśca będzie mało tylko, jeśli będziemy szczepić dzieci i doszczepiać dorosłych. Zmarłe niemowlę najprawdopodobniej zaraziła jedna z osób z rodziny, która przechodziła krztusiec.
Doktor Paweł Grzesiowski, główny inspektor sanitarny, zaznaczył, że nie zaszczepiła się też w czasie ciąży matka niemowlęcia. Takie szczepienie jest zalecane, ale wciąż nie jest powszechne. Kobietom w ciąży podaje się szczepionkę pomiędzy 20. a 32. tygodniem. Zapewnia to ochronę dziecku w łonie matki, tak aby było ono bezpieczne od momentu urodzenia przez pierwsze miesiące życia, kiedy jest najbardziej bezbronne i zanim będzie mogło otrzymać własną szczepionkę.
Jak objawia się krztusiec u dorosłych osób?
Czas na kilka faktów o tej zapomnianej, ale powracającej groźnej chorobie. Krztusiec jest wysoce zaraźliwą chorobą układu oddechowego wywoływaną przez bakterię Bordetella pertussis. Krztusiec, zwany też kaszlem studniowym, wziął nazwę od charakterystycznego odgłosu (okrzyku), który pojawia się, gdy chory łapie powietrze po ataku kaszlu. Kaszel dotyka około jednej trzeciej osób zakażonych tą infekcją.
Choroba zaczyna się jak zwykłe przeziębienie: katarem lub zatkanym nosem, kichaniem, a czasami łagodnym kaszlem lub gorączką. Zwykle po tygodniu lub dwóch zaczyna się silny kaszel. Każdy może odczuwać objawy inaczej.
Niemowlęta w wieku poniżej 6 miesięcy mogą nie mieć klasycznego krztuśca lub mogą mieć problemy ze słyszeniem. Zamiast kaszlu u niemowląt może wystąpić przerwa w oddychaniu zwana bezdechem. Bezdech należy skonsultować z lekarzem.
Kiedy mamy już rozwiniętą chorobę, będą się w niej pojawiać: gwałtowny i szybki kaszel trwający tak długo, aż całe powietrze opuści płuca i chory zostanie zmuszony do wdychania powietrza z charakterystycznym odgłosem, kichanie, wydzielina z nosa, gorączka, bolące, łzawiące oczy. Podczas napadów kaszlu wargi, język i łożyska paznokci mogą zmienić kolor na niebieski.
Jak wygląda krztusiec u niemowląt?
Jak wygląda krztusiec u niemowlęcia? Napady kaszlu mogą być tak silne, że niemowlętom trudno jest jeść, pić i oddychać.
Objawy krztuśca mogą rozpocząć się w ciągu 3 do 12 dni od zakażenia i utrzymywać się nawet przez 2 tygodnie. Początkowe objawy to przekrwienie błony śluzowej nosa, katar, kichanie, łagodna gorączka i łzawienie oczu. Po 2 tygodniach krztusiec objawia się suchym, drapiącym kaszlem, który przechodzi w długotrwałe jego napady. Podczas tych napadów język może wystawać, oczy mogą być bardziej wytrzeszczone, a twarz dziecka może robić się blada. Mogą pojawić się śluz i wymioty. Po atakach kaszlu często następują hałaśliwe, krztuszące wdechy. Niemowlęta młodsze niż trzymiesięczne i dorośli mogą nie wydawać charakterystycznego dźwięku podczas wdychania.
Najczęstszym powikłaniem krztuśca jest bakteryjne zapalenie płuc. Rzadkie powikłania obejmują drgawki, zapalenie mózgu i śmierć. Około połowy dzieci chorych na krztusiec trafia do szpitala. Im młodsze dziecko, tym większe prawdopodobieństwo hospitalizacji. Spośród dzieci leczonych w szpitalu na krztusiec około 1 na 5 dzieci zachoruje na zapalenie płuc, a 1 na 100 umrze.
Antybiotyki – tak, ale lepsze jest szczepienie przeciwko krztuścowi
Osoby chore na krztusiec przenoszą chorobę poprzez kaszel lub kichanie w bliskim kontakcie z innymi osobami, które następnie wdychają bakterie. Chorzy na krztusiec najbardziej zarażają w ciągu pierwszych 2 tygodni po rozpoczęciu kaszlu. Wczesne leczenie krztuśca antybiotykami może sprawić, że infekcja będzie mniej poważna. Może również pomóc w zapobieganiu rozprzestrzenianiu się krztuśca na rodzinę, przyjaciół i współpracowników. Nie zawsze jednak wdraża się antybiotyk i jego użycie u chorego przestaje być uzasadnione po upływie 3 tygodni od momentu zakażenia.
Ponieważ jest to choroba zakaźna, antybiotyki mogą być również zalecane osobom, które miały kontakt z osobą chorą na krztusiec. Mogą zapobiec krztuścowi, jeśli zostaną podane przed wystąpieniem objawów.
W Polsce, oprócz obowiązkowych szczepień, z których ostatnie podawane jest w 14. roku życia, możliwe są – i lekarze je zalecają – szczepienia przypominające. Taką szczepionkę dobrze jest podać dziewiętnastolatkowi, a później, w wieku dorosłym, podawać dawkę przypominającą co 10 lat. Na szczepienie namawiajcie też kobiety w ciąży. Mogą to zrobić w trzecim trymestrze.
Karolina Kasperek
