Powikłania po odrze mogą doprowadzić do śmierci
To prawda, że te choroby co najwyżej kładły na dwa tygodnie do łóżek. A ponieważ większości ludzi nic w wyniku przechorowania się nie wydarzyło, nikt nie śledził statystyk. Może i mówiły o powikłaniach, ale wielu rodziców sądziło, i sądzi nadal, że jeśli tragiczne w skutkach powikłanie neurologiczne dotyka jednego malucha na 100 tys., to bardziej niż pewne, że to nie zdarzy się nam. Tymczasem odra może doprowadzić nawet do śmierci.
Odra kiedyś i dziś. Dlaczego do Europy powrócił dawny wirus?
Najpierw trochę historii. W IX wieku perski lekarz opublikował jedną z pierwszych pisemnych relacji na temat odry. Francis Home, szkocki lekarz, wykazał w 1757 roku, że odrę wywołuje czynnik zakaźny znajdujący się we krwi pacjentów.
W 1912 roku odra stała się w Stanach Zjednoczonych chorobą podlegającą obowiązkowi zgłaszania na szczeblu krajowym, co wymagało od amerykańskich podmiotów świadczących opiekę zdrowotną i laboratoriów zgłaszania wszystkich zdiagnozowanych przypadków. W pierwszej dekadzie sporządzania raportów każdego roku odnotowywano średnio 6000 zgonów spowodowanych odrą. Szczepionka stała się dostępna w 1963 roku, po wyizolowaniu wirusa z krwi chorego studenta z Bostonu. W Polsce zaczęto szczepić na masową skalę przeciw odrze w 1975 roku.
W Europie wzrost zachorowań na odrę odnotowano w latach 2018–2019. To czas epidemii odry. W 2020 roku na odrę w Polsce zachorowało 29 osób, w kolejnym roku 13. Sukcesywny wzrost zachorowań odnotowuje się od 2022 roku. Wtedy zarejestrowano 27 przypadków, w 2023 – 36, a w 2024 roku, tylko od stycznia do kwietnia – aż 246, czyli prawie dziesięć razy więcej niż w analogicznym okresie poprzedniego roku.
Specjaliści wiążą ten nagły wzrost zachorowań z niskim poziomem szczepień w czasie epidemii COVID-19. Czy to zatrważające dane? Tak, kiedy odkryje się prawdziwe oblicze odry.
Wirus odry każdego roku zabija ponad 200 tys. osób
Odra może być nawet śmiertelna dla małych dzieci. Choroba ta w dalszym ciągu zabija ponad 200 tys. osób rocznie, głównie dzieci. Jest niezwykle zakaźna – jeden chory zakaża dziesięciu kolejnych.
Objawy odry pojawiają się około 10 do 14 dni po ekspozycji na wirusa. Zakażenie przebiega etapami przez 2–3 tygodnie. Przez pierwsze 10–14 dni po zakażeniu wirus odry rozprzestrzenia się w organizmie. Nie występują wtedy żadne objawy. Po tym czasie na wewnętrznej stronie policzka, w pobliżu zębów przedtrzonowych (czwórek i piątek) pojawiają się drobne plamki z niebieskawo-białym środkiem na czerwonym tle, zwane także plamkami Koplika.
Odra zwykle zaczyna się od łagodnej do umiarkowanej gorączki, często z uporczywym kaszlem, katarem, zapaleniem spojówek i bólem gardła. Te objawy trwają od 2 do 3 dni. Potem pojawia się wysypka na ciele. Składa się z małych czerwonych plamek, z których część jest lekko uniesiona. Plamy i guzki występują w ciasnych skupiskach i zlewają się w czerwone plamy. Najpierw pojawiają się na twarzy. W ciągu następnych kilku dni na ramionach, klatce piersiowej i plecach, a następnie na udach, podudziach i stopach.
W tym samym czasie gorączka gwałtownie wzrasta, często nawet do 41°C. Wysypka może utrzymywać się przez 7 dni, po czym stopniowo zanika – najpierw z twarzy, a następnie z ud i stóp. Gdy inne objawy choroby ustąpią, kaszel oraz ciemne przebarwienia lub łuszczenie się skóry w miejscu wysypki może utrzymywać się około 10 dni. Chory zakaża innych przez około 8–4 dni przed pojawieniem się wysypki i przez 4 dni wysypki.
Jakie powikłania mogą spotkać osoby, które przeszły odrę?
Najlżejszym powikłaniem odry są biegunka i wymioty. A już one są groźne – mogą skutkować odwodnieniem. Jednymi z najczęstszych powikłań odry są bakteryjne zapalenie ucha, zapalenie oskrzeli i zapalenie krtani (krup).
U osób z osłabionym układem odpornościowym może rozwinąć się szczególnie niebezpieczny rodzaj zapalenia płuc, które może prowadzić do śmierci.
Odra to potwór z jeszcze innego powodu. U około 1 na 100 000 chorych może rozwinąć się powikłanie zwane podostrym stwardniającym zapaleniem mózgu. Ale u dzieci do 5. roku życia występuje dużo częściej. Schorzenie to może być szczególnie niebezpieczne dla osób z osłabionym układem odpornościowym.
Może ono wystąpić zaraz po chorobie lub dopiero kilka miesięcy później i powodować trwałe uszkodzenie mózgu, czyniąc z dziecka osobę głęboko niepełnosprawną. Narażone na nie są szczególnie dzieci przed ukończeniem 2. roku życia. U ciężarnych odra może powodować przedwczesny poród, niską masę urodzeniową, a nawet śmierć płodu. Zatem odmawianie szczepionki na odrę jest igraniem z życiem.
Karolina Kasperek
