Choroby układu oddechowego u świń - co je powoduje?

Najczęściej spotykanymi w produkcji trzody chlewnej są choroby układu oddechowego. Przebiegają zwykle z objawami kaszlu, gorączki, duszności, utraty kondycji zwierząt lub upadków świń. Śmiertelność dotyczy zwykle 8- lub 10–15-tygodniowych warchlaków. Schorzenia układu oddechowego rzadko wywoływane są tylko przez jeden czynnik chorobotwórczy. Znacznie częściej mamy w takich przypadkach do czynienia z kilkoma różnymi czynnikami zakaźnymi, które są odpowiedzialne za tzw. zespół oddechowy świń (PRDC).

Za występowanie zespołu oddechowego mogą być odpowiedzialne zarówno czynniki wirusowe, jak i bakteryjne. Czynniki wirusowe i Mycoplasma hyopneumoniae są uznawane za czynniki pierwotne wystąpienia zaburzeń, co oznacza, że są w stanie wywołać chorobę same, zaś pozostałe bakterie są czynnikami wtórnymi zespołu oddechowego świń, czyli potrzebują innego czynnika (pierwotnego), który umożliwia im ujawnienie swojej chorobotwórczości.

Błonę śluzową nosa i górnych dróg oddechowych świń zasiedlają liczne drobnoustroje niechorobotwórcze, a wśród nich bakterie warunkowo chorobotwórcze. Cechują się one zdolnością ujawniania właściwości chorobotwórczych przy zaistnieniu sprzyjających ku temu warunków. Najczęściej pierwotnie patogennymi czynnikami chorobotwórczymi są wirusy i mykoplazmy, a wtórnie wikłającymi proces chorobowy – bakterie. Przykładowo, wrażliwość świń na Actinobacillus pleuropneumoniae zwiększa się w następstwie wcześniejszego zakażenia wirusami grypy, zespołu rozrodczo-oddechowego (PRRS) lub choroby Aujeszkyego.

U prosiąt i tuczników choroby układu oddechowego przyczyniają się do pogorszenia opłacalności chowu świń

Kolejnym przykładem współdziałania jest pierwotne zakażenie wywołane przez Mycoplasma hyopneumoniae, a wtórne po obniżeniu miejscowej odporności przez szczepy o niskiej chorobotwórczości Actinobacillus pleuropneumoniae. Obecność w płucach Mycoplasma hyopneumoniae zaostrza proces chorobowy w przypadku, gdy wywołany był przez wirus PRRS lub wirus grypy. Jednocześnie wirus PRRS wywołuje samodzielnie jednostkę chorobową o objawach ze strony układów oddechowego i rozrodczego. U loch i loszek oprócz spadku apetytu i gorączki dochodzi wówczas do przedterminowych porodów, rodzenia się prosiąt martwych lub mało żywotnych, nie w pełni rozwiniętych, spada skuteczność krycia, brak jest objawów rujowych.

Zakażenia układu oddechowego prosiąt po odsadzeniu mogą mieć złożony przebieg oraz długotrwałe skutki w postaci przewlekłych zmian zapalnych opłucnej i osierdzia. Prosięta mają trudności w oddychaniu, zapalenie spojówek z obrzękiem powiek, wrodzoną rozkroczność, objawy drżączki oraz niedowład zadu. Dla właściwego funkcjonowania układu oddechowego niezbędny jest u nich prawidłowy rozwój flory górnych dróg oddechowych i gardła.

• Drobnoustroje powodujące chorobowy zespół oddechowy u świń
  
  
  Czynniki wirusowe:
  
  1. wirus zespołu rozrodczo-oddechowego świń (PRRSV),
  2. wirus grypy świń (SIV),
  3. koronawirus płucny świń (PRCV),
  4. cirkowirus świń (PCV),
  5. wirus choroby Aujeszkyego (PRV).
  
  Czynniki bakteryjne:
  
  1. Mycoplasma hyopneumonie,
  2. Actinobacillus pleuropneumoniae.

Przy PRDC sekcyjnie widoczne są zmiany zapalne, wytwórcze lub zanikowe w małżowinach nosowych, nieżyty krtani i tchawicy lub odoskrzelowe zapalenie płuc albo miąższowe zapalenie płuc. Stanom tym może towarzyszyć lub występować jako główna zmiana zapalenie opłucnej i gromadzenie się płynu w jamie opłucnej.

Do powstania zespołu chorobowego układu oddechowego usposabiają niekorzystne warunki środowiskowe. Są one między innymi przyczyną osłabienia miejscowej i ogólnej odporności na zakażenie. Czynniki predysponujące do występowania zespołu PRDC to: zły status zdrowotny zwierząt (występowanie wielu chorobotwórczych i potencjalnie chorobotwórczych czynników), koncentracja produkcji trzody na danym obszarze, zagęszczenie świń w obiektach, brak zasady „całe pomieszczenie pełne–całe pomieszczenie puste”, częste przeganianie i mieszanie świń, sezony przejściowe, czyli wiosna i jesień, kłopoty z wentylacją pomieszczeń, nadmierna wilgotność powietrza, destabilizacja stada podstawowego poprzez wprowadzenie źle zaaklimatyzowanych loszek remontowych, duże różnice wiekowe między zwierzętami w danym obiekcie.

Śmiertelność świń związana z występowaniem syndromu oddechowego sięga zwykle 4–5%, choć może wynosić nawet ponad 15%. Główne straty jednak są spowodowane przede wszystkim długotrwałym leczeniem, a także obniżeniem przyrostów masy ciała, zwiększonym współczynnikiem wykorzystania paszy i wydłużeniem okresu tuczu.

Wieloczynnikowość zespołu oddechowego świń pociąga za sobą duże problemy z ustaleniem odpowiedniej profilaktyki zakażeń poszczególnymi patogenami, jak i zastosowaniem skutecznego leczenia. Kluczową rolę w efektywnym zwalczaniu chorób układu oddechowego odgrywa precyzyjne rozpoznanie przyczyny zachorowań zwierząt. Ze względu na wieloczynnikowy charakter zespołu PRDC konieczne jest równoczesne wykonanie wielu badań uwzględniających: