Dobry tłuszcz to źródło energii
Łatwo strawnym i dostępnym źródłem energii jest tłuszcz. W żywieniu świń mogą być stosowane różne źródła tłuszczu, a ich skład decyduje o przyswajalności i wartości energetycznej. Nienasycone kwasy tłuszczowe charakteryzują się lepszą strawnością niż nasycone kwasy tłuszczowe. Wynika to z ich większej zdolności do tworzenia miceli (kuleczek), dzięki czemu łatwiej ulegają absorpcji w przewodzie pokarmowym.
Nienasycone kwasy tłuszczowe obecne w paszy poprawiają również jakość tłuszczu śródmięśniowego, co korzystnie wpływa na walory prozdrowotne mięsa wieprzowego. Natłuszczanie powinniśmy ograniczyć w końcowym etapie tuczu, gdyż zbyt duży udział nienasyconych kwasów tłuszczowych pogarsza kolor i konsystencję słoniny. Może też pogorszyć jakość mięsa.
Korzystne nienasycone
Aby podwyższyć kaloryczność mieszanek dla tuczników, można stosować nasiona rzepaku lub wytłoki, szczególnie przy uzupełnianiu mieszanek rzepakowo-zbożowych. Przy dużym udziale śruty rzepakowej i jęczmienia w mieszance zaleca się dodatek nie więcej niż 10% nasion rzepaku. W paszach dla tuczników wytłoki rzepakowe mogą stanowić od 15 do 20% dawki bez ujemnego wpływu na jakość tuszy. Stosowanie 6–10% dodatku tłuszczu standaryzowanego do paszy dla tuczników korzystnie wpływa na właściwości dietetyczne wieprzowiny, zwiększając pulę wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, jednocześnie nie wpływając ujemnie na wyniki produkcyjne tuczników i jakość mięsa. Olej rybny podawany tucznikom w ilości do 3% poprawia wartość tuczną oraz rzeźną i nie wpływa niekorzystnie na walory smakowe i zapachowe mięsa.
Dla dobrej kondycji loch
Tłuszcz jest niezbędnym składnikiem mieszanek dla loch wysokoprośnych i karmiących. Zapewnia odpowiednią koncentrację energii w paszy, której nie da się uzyskać przy udziale samych zbóż. Zapobiega także zbytniej utracie masy ciała loch wskutek laktacji. Skład oleju sojowego czy rzepakowego odpowiada składowi tłuszczów, jakie wytwarza locha. Prosięta odchowywane przez maciory karmione mieszanką z dodatkiem oleju lepiej przyrastają, bo razem z mlekiem pobierają łatwo strawne nienasycone kwasy tłuszczowe. Natłuszczanie pasz latem zapobiega stresowi cieplnemu, gdyż podczas metabolizmu tłuszczów wydziela się dużo mniej ciepła niż w czasie metabolizmu węglowodanów.
Bardzo duże znaczenie ma również natłuszczanie pasz w okresie przygotowywania loszek do rozrodu (flushing). Wykazano, że natłuszczanie mieszanek dla loszek stymuluje rozwój tkanki gruczołowej wymienia, co w przyszłości przełoży się na wyższą produkcję mleka. Pasze dla loszek hodowlanych powinny mieć o około 100 kcal niższy poziom energii niż pasze dla tuczników. Jedynie w żywieniu loch niskoprośnych dodatek olejów w mieszankach może sprzyjać otłuszczeniu macior, więc nie jest wskazany, a zapotrzebowanie energetyczne w całości może być pokryte przez zboża.
- Intensywna produkcja świń wymaga stosowania pasz o podwyższonej koncentracji energii
Prosięta odsadzone, mimo bardzo dużych potrzeb energetycznych, mają ograniczoną zdolność do trawienia tłuszczów, dlatego w paszach dla tej grupy świń nie jest zalecane przekraczanie 2% ich dodatku. Najefektywniej komponenty tłuszczowe wykorzystują świnie o masie ciała 15–40 kg i w paszach dla tej grupy zwierząt stosuje się nawet 5% tłuszczu. Dodatek oleju sojowego lub porafinacyjnych kwasów tłuszczowych zwiększa sekrecję somatotropiny odpowiedzialnej za syntezę białka, a tym samym poprawia wykorzystanie paszy i przyrosty.
Ze względu na udział substancji antyżywieniowych nie należy stosować pełnotłustych nasion soi i rzepaku oraz makuchów w żywieniu tej grupy technologicznej. Ewentualny udział wytłoków rzepakowych w mieszance dla prosiąt odsadzonych nie powinien przekraczać 5%. Dla prosiąt żywionych paszami roślinnymi z dodatkiem tłuszczów można stosować preparaty enzymatyczne z lipazą.
Sposób podania
O ilości zastosowanego tłuszczu decyduje rodzaj surowców paszowych użytych do wytworzenia pasz. Surowce, takie jak otręby, owies lub zboża, wpływają znacząco na obniżenie poziomu energii w paszy. Duża zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych powoduje, że oleje roślinne charakteryzują się wysoką strawnością i wartością energetyczną, która jest wyraźnie wyższa w porównaniu z tłuszczami zwierzęcymi. Dlatego stosowanie tłuszczów zwierzęcych, mimo że ich cena bywa atrakcyjna, nie jest zalecane. Strawność tłuszczu zależy również od wieku zwierząt. Prosięta gorzej trawią tłuszcze, zwłaszcza zawierające nasycone kwasy tłuszczowe, niż dorosłe świnie. Strawność tłuszczu zwiększa się z wiekiem.
Łatwo strawnym i dostępnym źródłem energii są tłuszcze roślinne, w tym olej rzepakowy. Duża zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych powoduje, że olej rzepakowy charakteryzuje się wysoką wartością energetyczną (36,76 MJ EM/kg), która jest zbliżona do oleju sojowego (37,33 MJ EM/kg).
Tłuszcz jest składnikiem silnie podatnym na utlenianie. Dlatego też bez dodatku przeciwutleniaczy okres przydatności natłuszczanej paszy jest krótki. Tłuszcz szybko jełczeje, a mieszanka nie nadaje się do skarmiania. Natłuszczane pasze należy zatem wzbogacić dużą ilością witaminy E wykazującej silne właściwości antyoksydacyjne.
Tłuszcz lub preparat tłuszczowy dodawany do mieszanki w gospodarstwie powinien być bardzo dobrze wymieszany z paszą. Natłuszczane mieszanki należy wprowadzać stopniowo, zachowując 3–4-dniowy okres adaptacyjny.
- Tłuszcze sypkie
Do natłuszczania pasz, oprócz oleju i nasion, stosuje się też specjalnie modyfikowane tłuszcze sypkie. Najczęściej są mieszaninami kwasów tłuszczowych zwierzęcych i roślinnych. Wartość energetyczna takich produktów z reguły przekracza 30 MJ EM/kg. Dużym walorem tych preparatów jest znany skład kwasów tłuszczowych oraz doskonała homogenność (taki produkt łatwo wymieszać z pozostałymi składnikami paszy). Ponadto sypki tłuszcz paszowy jest stabilny i nie ulega łatwo jełczeniu. Stosując sypki tłuszcz paszowy, należy pamiętać, że istotnie zwiększa on zawartość energii w dawce, i trzeba dokładnie zbilansować pozostałe składniki pokarmowe, zwłaszcza zawartość białka.
Dominika Stancelewska
