Kupno rozpłodnika - na co zwrócić uwagę przy wyborze buhaja?

Dla wielu hodowców jesień i zima będzie okienkiem transferowym, w którym będą zmuszeni postarać się o nowego buhaja przed kolejnym sezonem krycia, gdyż okres użytkowania jednego rozpłodnika wynosi maksymalnie 3 lata. Po tym czasie w wiek rozrodczy wchodzą jego córki. Nie można dopuścić, aby były pokryte przez swojego ojca. Wyjątek stanowią nieliczne gospodarstwa, w których młode jałówki zostały wyprzedane, a w stadzie podstawowym chodzą jedynie stare krowy, tam buhaj może być użytkowany dłużej niż 3 lata.

Rola rozpłodnika w stadzie często jest niedoceniana, a przecież to on ma największy wpływ na ilość cieląt, które możemy uzyskać w kolejnym sezonie wycieleń. Jedna krowa da nam tylko jedno cielę w sezonie, a od jednego byka możemy „uzyskać” od 20 do 40 cieląt w sezonie.

W gospodarstwach o stosunkowo nierozległych pastwiskach dorosły byk może pokryć nawet 40 krów. Jednak najlepiej stosować zasadę, że na jednego buhaja przypada maksymalnie 30 krów. Najsprawniejsze są byki w wieku około 3–4 lat. Informacje te są ważne, ponieważ musimy wiedzieć ile byków potrzebujemy. Jeżeli mamy w najbliższym sezonie 100 krów które chcemy pokryć, to powinniśmy mieć optymalnie czterech rozpłodników, trzech może nie podołać lub dojdzie do ich nadmiernej eksploatacji.

3-letni buhaj kryjący limousine w stadzie Marka i Daniela Józefowiczów (z Samina w woj. warmińsko-mazurskim) wywodzi się z linii francuskiej. Przodkowie i pochodzenie to główne cechy poza budową, na jakie zwracają przy zakupie nowego rozpłodnika

Niektórzy hodowcy decydują się na wymianę rozpłodników pomiędzy swoimi stadami. Część sprzedaje posiadanego buhaja – jeśli się trafi kupiec, to na inne stado, a jeśli nie, to na rzeź i szuka jego następcy. Najlepszym wyborem jest kupno stosunkowo młodego byka w wieku ok. 2 lat. Starsze byki mogą być nosicielami chorób przenoszonych drogą płciową (leptospiroza, zaraza rzęsistkowa, wibrioza), mogą też mieć uszkodzone narządy płciowe. Można też kupić bardzo młodego buhaja (np. rocznego), co wiąże się z najmniejszymi kosztami, jednak trzeba to zrobić z wyprzedzeniem, gdyż będzie musiał podrosnąć, aby w 100% być gotowym do krycia.

Przy wizycie w gospodarstwie, z którego chcemy kupić byka, warto zaobserwować jak zbudowane są przepędy, wygrodzenia, poskrom, waga itp. Prawidłowo skonstruowana infrastruktura daje gwarancję, że ze zwierzętami dobrze się obchodzono i nie były one narażone na urazy.

Oprócz kompletu dokumentów (paszport, karty hodowlane, licencja rozpłodowa, badania), które musi przedstawić sprzedawca, kupującego powinny interesować dane o ważeniach kontrolnych. W zależności od intensywności żywienia przyrosty mogą być bardzo różne, jednak zawsze byk powinien przyrastać minimum 0,9 kg dziennie. Możemy kierować się tu zasadą, że im lepiej byk przyrasta, tym lepiej poradzi sobie na pastwisku w sezonie krycia.

Jeżeli trafimy na duże stado i możemy wybrać buhaja spośród wielu, dobrym znakiem jest sytuacja, gdy byk skacze na inne zwierzęta. Jego ruchy powinny być płynne. Nie kupuj byka, który kuleje. Obserwuj oczy, powinny lśnić. Zobacz jak się zachowują zwierzęta wobec obsługi. Atakują, zachowują się spokojnie czy też panicznie uciekają? Nikt nie chce kupić byka, który przy pierwszej okazji będzie chciał zrobić krzywdę człowiekowi bądź będzie agresywny względem krów, ale także zbyt płochliwy osobnik nie będzie dobrym rozwiązaniem. Popatrz na racice, nie powinny być zbyt długie. Powykrzywiane i długie racice nie wróżą bykowi świetlanej przyszłości. Zobacz czy na nogach i blisko racic nie ma obrzęków. Zwróć uwagę na jądra. Są to fabryki plemników. Większa fabryka wyprodukuje więcej nasienia. Badania dowodzą, że córki byków z dużymi jądrami szybciej osiągają dojrzałość płciową. Można też sprawdzić jakość nasienia byka, którego chcemy kupić.

Młody buhaj kryjący rasy salers w stadzie Andrzeja Sobocińskiego (z Kęszyna w woj. łódzkim), który uważa, że rozpłodnik nie może być w zbyt dobrej kondycji, a już na pewno nie zapasiony, bo wtedy nie będzie chciał kryć krów

Po dokonaniu zakupu buhaj powinien stać przez co najmniej dwa tygodnie w oddzielnym pomieszczeniu, czyli przejść kwarantannę, podczas której warto wykonać badania w kierunku chorób zakaźnych, jeśli takowych nie posiada. Jest to też czas przyzwyczajenia do nowego żywienia. Nigdy nie wpuszczaj nowego buhaja do większej grupy innych byków. Zdarzały się sytuacje, gdzie grupa byków poturbowała nowo przybyłego do stada towarzysza. Był w tak ciężkim stanie, że trzeba było go sprzedać. Byk powinien też być w optymalnej kondycji zanim zacznie kryć. Nie może być ani otłuszczony, ani zbyt chudy. Należy jednak pamiętać, że buhaj w sezonie krycia może tracić nawet 1,5 kg masy ciała dziennie. Do rozrodu można przeznaczyć byka, który waży minimum 450 kg i ma więcej niż 16 miesięcy. Gdy patrzysz na niego z boku nie powinieneś widzieć żeber. U starszych byków dopuszczalna jest sytuacja, gdy dwa żebra są widoczne.

Gdzie znaleźć buhaja do rozrodu? Jak szukać? Dobrym sposobem jest kontakt z zootechnikami oceny z Polskiego Związku Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego, którzy bywają w wielu stadach bydła mięsnego i podpowiedzą, gdzie są gospodarstwa z dobrej jakości buhajami.