Świnie

Odpowiedni załadunek i transport zwierząt to mniejsze straty dla rolnika

Problem stresu zwierząt podczas przepędzania i transportu jest ciągle jeszcze słabo podkreślany i niejednokrotnie nie traktuje się go poważnie. Z drugiej jednak strony wiadomo, że z powodu działania czynników stresowych rolnicy tracą pieniądze przez upadki zwierząt i pogorszenie produkcyjności.

Chroń zwierzęta przed niepotrzebnym stresem

Prawo o ochronie zwierząt uznaje przemieszczanie, przepędzanie i transport w sposób powodujący ich zbędne cierpienie, lęk i stres za znęcanie się nad nimi. Lęk u zwierząt występuje nie tylko w odpowiedzi na zachowania drastyczne, jak bicie czy kopanie, ale również w sytuacjach, które z naszego punktu widzenia nie powinny powodować reakcji stresowych.

Samo wejście człowieka do kojca, w którym przebywają zwierzęta, może wywoływać u nich niepokój i stres. Osoby zajmujące się obsługą nie muszą przejawiać drastycznych zachowań, aby wywoływać stany lęku u zwierząt. Unikanie ludzi, ucieczka lub próby chowania się, szczególnie w sytuacji gdy brak jest jakiegokolwiek schronienia, mogą się nasilać, zwłaszcza jeżeli zwierzę kojarzy osobę z uprzednio doznanym przykrym doświadczeniem.

Stres podczas transportu zwierząt

Stres to reakcja organizmu na jeden lub kilka działających jednocześnie różnych czynników środowiska, tzw. stresorów, które naruszają stabilność organizmu. W pierwszej kolejności na skutek bodźca ze środowiska zewnętrznego dochodzi do natychmiastowej reakcji układu nerwowego, co ma odzwierciedlenie w gwałtownym zachowaniu, np. ucieczce. Zaraz po tym następuje reakcja alarmowa, podczas której dochodzi do szybkiego wydzielania adrenaliny, w wyniku czego przyspiesza akcja serca i oddech. Układ sercowo-oddechowy świń jest niewystarczająco rozwinięty w stosunku do możliwości wzrostowych tych zwierząt. Ich serce stanowi 0,3% masy ciała, podczas gdy u większości zwierząt gospodarskich jest to 1%.

Na samym końcu następuje reakcja hormonalna na zaistniałą sytuację, w wyniku której wydziela się kortyzol (hormon stresu). Ta ostatnia forma reakcji trwa najdłużej i przede wszystkim jest pośrednio odpowiedzialna za spadek wyników produkcyjnych oraz zdrowotności zwierząt. Silny, długo trwający stres jest niekorzystny zwłaszcza dla osobników o osłabionych zdolnościach adaptacyjnych, co ma znaczenie przy aklimatyzacji warchlaków przywiezionych do chlewni.

Przemieszczanie świń, ich transport i załadunek są nieodzowną częścią produkcji zwierzęcej, dlatego należy je przeprowadzać we właściwy sposób

Stres może zostać wywołany przez nieprawidłowe obchodzenie się ze zwierzętami podczas łapania, przenoszenia i transportu. Transport i przepędzanie zwierząt nierozerwalnie towarzyszą produkcji i są dla zwierzęcia prawdopodobnie jednym z najbardziej traumatycznych przeżyć. Przewożone są warchlaki przeznaczone do tuczu, tuczniki przemieszczane do zakładu ubojowego, a stada podstawowe zaopatrywane w loszki hodowlane. Podczas stresu związanego z transportem dochodzi do znacznego wyrzutu adrenaliny i noradrenaliny. Wzrasta metabolizm oraz ciśnienie krwi.

Czynnikami stresogennymi w czasie transportu są głównie ruch pojazdu, hałas, wibracje, działanie sił odśrodkowych, temperatura, przeciągi, a także głód, pragnienie i nadmierne zagęszczenie zwierząt oraz brak możliwości poruszania się. Nadzór nad transportem zwierząt jest o tyle ważny, że wiele z nich podczas transportu ulega okaleczeniom. W skrajnych przypadkach, przy braku zachowania właściwych warunków, może dochodzić nawet do upadków świń.

Skutki produkcyjne stresu u świń

Przepędzanie i transport zwierząt powinny być dobrze zaplanowane i sprawnie wykonane. Świnie przesuwają się najchętniej do przodu i do światła, obserwując cały czas otoczenie. Do popędzania zwierząt zabrania się używania przedmiotów lub narzędzi, które mogą spowodować ich okaleczenie. Niedozwolone jest stosowanie elektrycznych poganiaczy, pejczów, pałek, a także kopanie, bicie czy nawet szturchanie, jak również zbyt głośne pokrzykiwanie. Prawo o ochronie zwierząt określa, że zwierzę, jako istota zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Niedopuszczalne jest więc wyciąganie warchlaków czy tuczników z kojca na siłę za uszy i ogon podczas załadunku i wyładunku.

Przepędzanie i załadunek prosiąt wywołują u nich stres, który powinniśmy starać się ograniczyć do minimum

Konstrukcja rampy i samochodu muszą zapewniać bezproblemowy załadunek i rozładunek zwierząt, a powierzchnie powinny być pozbawione ostrych krawędzi, które mogłyby skaleczyć zwierzęta. W pojeździe ważny jest system wymiany powietrza. Ponadto podzielenie przestrzeni ładunkowej na sektory niweluje zagrożenie skumulowania się przewożonych zwierząt w jednej części nadwozia, co grozi wypadkiem.

Warchlaki przewożone w obecnych czasach w tak dużej liczbie do tuczu pokonują często wiele kilometrów, zanim dotrą do fermy przeznaczenia. Stratom podczas transportu przeciwdziała wcześniejsze podanie zwierzętom wraz z wodą witaminy C. Łagodzi ona skutki stresu, na jaki zwierzęta narażone są w czasie transportu.

Nie jest obojętne, jakiego typu cechy osobowości prezentują osoby zatrudnione bezpośrednio przy obsłudze zwierząt. Opiekunowie zwierząt nie mogą przejawiać drastycznych zachowań wywołujących lęk, gdyż może to mieć daleko idące konsekwencje produkcyjne. Zwierzęta zestresowane i osłabione złymi warunkami podczas transportu będą w trakcie tuczu mniej odporne na choroby, wykażą gorsze przyrosty.

Nie mniej ważny przed ubojem

Na jakość mięsa wieprzowego ma wpływ stres związany z obrotem zwierząt przed ubojem oraz sam proces uboju. Stłuczenia i zranienia tusz zwierząt przeznaczonych na rzeź stanowią poważny problem ekonomiczny. W wyniku stresu transportowego może dochodzić do zmian w mięśniach i w konsekwencji do pogorszenia jakości mięsa, które tylko w ograniczonym stopniu może być później wykorzystane. Dlatego rolnik powinien interesować się tym, jak świnie są przepędzane nie tylko w ramach gospodarstwa, ale także podczas załadunku na samochód przed wywozem do ubojni, jak również podczas przejazdu, wyładunku i postępowania ze zwierzętami przed ich ubojem.

Nawet u zwierząt genetycznie odpornych na stres (nieobarczonych genem RYR1) podczas transportu może dojść do znacznych strat masy ciała, wycieńczenia, a nawet śmierci. Źle przeprowadzony obrót zwierzętami może przedłużać czas oczekiwania na ubój, co także sprzyja występowaniu wad mięsa spowodowanych niewłaściwym postępowaniem. Wady te obejmują najbardziej wartościowe grupy mięśni (mięsień najdłuższy grzbietu, półbłoniasty, czterogłowy uda) i powstają w następstwie gwałtownego beztlenowego rozkładu glikogenu do kwasu mlekowego. Dochodzi do nadmiernego zakwaszenia mięśnia bezpośrednio po uboju. Szczególnie podatne na wystąpienie tych wad mięsa są zwierzęta wrażliwe na stres, jednakże również u tych, które nie wykazują genu wrażliwości na stres występuje wadliwe mięso typu PSE (blade, miękkie, cieknące). Częstotliwość występowania wad mięsa u zwierząt odpornych na stres można ograniczyć poprzez poprawę warunków związanych z ich obrotem.