Wirus PCV3 w polskich stadach trzody chlewnej: szeroko rozpowszechniony, rzadko wykrywany
Częste wykrywanie wirusa w próbkach z poronionych płodów, u których powoduje zapalenie mięśnia sercowego, wskazuje na jego rolę w zaburzeniach rozrodu.
Badania potwierdzają, że zakażenia PCV3 są szeroko rozpowszechnione w polskich stadach trzody chlewnej, choć ich rozprzestrzenienie się najprawdopodobniej nie jest tak duże, jak w przypadku PCV2. Eksperci uważają też, że nie wpływają one na ograniczenie skuteczności szczepień przeciwko PCV2. Pomimo dużego odsetka stad zakażonych cirkowirusem typu 3 wykrywalność wirusa u pojedynczych zwierząt jest niewielka. Poziomy wirusa wykrywane u tuczników są niskie. Badania prosiąt wskazują na ochronną rolę odporności biernej uzyskanej od szczepionych loch, jednak status odpornościowy może się różnić między stadami.
Cirkowirus PCV3 wykrywany jest w przypadkach zespołu skórno-nerkowego świń, problemach rozrodczych, chorobach układu oddechowego i uogólnionego stanu zapalnego. Polska była pierwszym krajem w Europie, w którym opisano występowanie PCV3. Zastosowanie szczepień zmniejsza występowanie choroby oraz jej ewentualne skutki.
Zapalenia mięśnia sercowego u świń są często spowodowane zakażeniem PCV3
Cirkowirus może powodować zaburzenia w rozrodzie i poronienia. Naukowcy uważają, że odpowiada za to typ PCV3 – często stwierdzany w chlewniach, w których rodzą się martwe prosięta i występuje gorsza skuteczność inseminacji. Szczepienie loch przeciwko cirkowirusom może zapobiegać zaburzeniom w rozrodzie.
Najnowsze badania nad PCV3 przeprowadzone na Uniwersytecie Autonomicznym w Barcelonie w Hiszpanii we współpracy ze specjalistami z firmy MSD Animal Health wykazały wyraźnie widoczne zapalenia mięśnia sercowego u świń związane z zakażeniem PCV3.
W przeprowadzonym doświadczeniu w gospodarstwie u niektórych loch wystąpiły problemy rozrodcze, czego najwyraźniejszym objawem był duży wzrost liczby zmumifikowanych płodów i martwo urodzonych prosiąt, zwłaszcza u loszek. Analiza tkanek martwo urodzonych prosiąt wykluczyła większość patogenów układu rozrodczego świń. Ujawniła natomiast duże stężenie wirusa PCV3.
Dalsze badania zmumifikowanych płodów wykazały, że jedno na pięć martwo urodzonych prosiąt miało powiększone serce. Stwierdzono zapalenie mięśnia sercowego ze zwłóknieniem i zapalenie wsierdzia. W obrębie zmian wykryto duże ilości wirusa PCV3. Natomiast wyniki testów na obecność wirusa zespołu rozrodczo-oddechowego (PRRS) i cirkowirusa PCV2 były negatywne.
Zdaniem naukowców, PCV3 jest powiązany z problemami z sercem u martwo urodzonych prosiąt, dlatego należy go uwzględnić przy wykonywaniu diagnostyki w momencie pojawienia się problemów rozrodczych u świń.
Wirus PCV2 powoduje charłactwo prosiąt
Wirus PCV2 izoluje się w dużych ilościach od świń chorujących na PMWS, czyli poodsadzeniowy wielonarządowy zespół wyniszczający, przy czym mogą to być szczepy o różnej zjadliwości. Jeśli dodatkowo zwierzęta zakażone są parwowirusem (PPV) lub wirusem zespołu rozrodczo-oddechowego (PRRS), to przebieg choroby jest ostrzejszy.
Wirus namnaża się przede wszystkim w komórkach układu immunologicznego, czyli w węzłach chłonnych, migdałkach, śledzionie i grasicy. Dlatego jednym z podstawowych objawów schorzenia są powiększenie węzłów chłonnych, a także bladość skóry, objawy oddechowe, biegunka, postępujące wychudzenie organizmu. Zachorowalność może dotyczyć do 30% zwierząt, z czego śmiertelność może sięgać nawet 80% z nich. Wirus sieje się wraz z moczem, kałem i wydzieliną z nosa. Zakażenia powodują spadek przyrostów masy ciała, obniżenie skuteczności szczepień ochronnych i wzrost przypadków zakażeń innymi patogenami.
Okazuje się, że rasa landrace jest wrażliwsza na działanie poszczególnych szczepów cirkowirusa niż pietrain. Dlatego belgijscy producenci nie mają dużego problemu z poodsadzeniowym wielonarządowym zespołem wyniszczającym, gdyż opierają swoje stada właśnie na rasie pietrain, która wykazuje niewyjaśniony wysoki poziom odporności immunologicznej.
Ze względu na szybkie tempo ewolucji PCV2 powstało wiele wariantów, które obecnie klasyfikowane są do kilku genotypów. Najbardziej rozpowszechnione są PCV2a, PCV2b i PCV2d, które występują na całym świecie, a inne genotypy są ograniczone do pewnych regionów.
Nie można jednak wykluczyć niedodiagnozowania i niedoszacowania występowania poszczególnych genotypów. U loch we Włoszech stwierdzono na przykład występowanie dotychczas nieobecnego tam genotypu PCV2e. Zwierzęta nie wykazywały klinicznych objawów choroby wywołanej cirkowirusem i dopiero badania potwierdziły występowanie PCV2e w stadzie.
Czytaj więcej: Jakie są przyczyny charłactwa u prosiąt i jak im zapobiegać?
Szczepienia świń przeciwko cirkowirusom. Kiedy zacząć szczepić prosięta?
Najważniejszym elementem w zwalczaniu skutków zakażeń cirkowirusem świń są szczepionki. Choć nie zabezpieczają przed zakażeniem, to skutecznie ograniczają skutki choroby. Zmniejszają śmiertelność, poprawiają parametry produkcyjne, ograniczają wtórne zakażenia, zmniejszają nasilenie zmian w tkankach. Skuteczność immunoprofilaktyki w dużym stopniu uzależniona jest od wyboru odpowiedniej strategii szczepień.
Najczęściej szczepienia przeprowadza się u prosiąt w wieku 3–4 tygodni, czyli w okresie odsadzania. Zapewnia to uzyskanie odporności czynnej i ochronę przed skutkami zakażeń w formie klinicznej i podklinicznej. Program szczepień należy jednak dopasować do stada i aktywnie kontrolować jego efektywność, gdyż standardowo podawane preparaty mogą nie zabezpieczać przed zakażeniem.
Badania pokazały, że krążenie PCV2 w tuczarniach jest powszechne niezależnie od programu szczepienia lub jego braku. W otwartych systemach produkcji zwierzęta mogą zarażać się dopiero na etapie tuczu, jednak wcześniej niż przed końcem ochrony, jaką daje szczepienie. Nie zaobserwowano natomiast krążenia wirusa PCV2 w stadach macior oraz warchlaków do 12. tygodnia życia przy zastosowaniu szczepień.
Kiedy szczepić lochy przeciwko cirkowirusom?
Zakażenia osesków cirkowirusem wynikają z niskiego poziomu odporności biernej uzyskanej od matki, a także dużej presji wirusa na młody organizm spowodowanej siewstwem PCV2 przez lochy lub po prostu środowiskiem zanieczyszczonym tym patogenem. Starsze prosięta są mniej wrażliwe, ale oczywiście także się zarażają. Jeżeli wirus jest obecny w stadzie, to cały czas krąży w środowisku.
Zaburza funkcjonowanie układu odpornościowego, przynosząc straty w produkcji. Efektem tego może być zaostrzenie innych procesów chorobowych oraz zmniejszona skuteczność immunoprofilaktyki. W przypadku wczesnych zakażeń u prosiąt zaleca się szczepienie loch w celu przekazania oseskom odporności biernej. Lochy należy szczepić dwukrotnie, w odstępie 3–4 tygodni, tak aby druga immunizacja odbyła się co najmniej 2 tygodnie przed porodem.
W kolejnych cyklach reprodukcyjnych dawka przypominająca szczepionki powinna być podana około 3 tygodni przed porodem. Zalecane jest też szczepienie loszek przed włączeniem ich do stada. Loszki zarodowe należy zaszczepić dwukrotnie, tak aby drugie podanie preparatu wypadło 2 tygodnie przed inseminacją.
Szczepienie stada podstawowego daje wyraźne ograniczenie klinicznych objawów zakażenia cirkowirusem świń. Jeżeli straty produkcyjne spowodowane zakażeniem występują na różnych etapach produkcji, zaleca się szczepienia zarówno stada podstawowego, jak i prosiąt.
W celu określenia dobrego momentu szczepienia prosiąt najlepiej jest wykonać badanie laboratoryjne. Przeciwciała matczyne mogą bowiem wpływać na skuteczność szczepień prosiąt poprzez reakcję ze szczepionką. Uwzględniając odporność matczyną, z reguły przesuwa się termin szczepienia prosiąt na 6. tydzień życia.
Nowy typ cirkowirusa dotarł do Europy. Jak objawia się cirkowirus świń typu 4?
W kontroli cirkowirusów najważniejsze są szczepienia, ale nie należy zapominać o takich elementach, jak właściwe zarządzanie i warunki utrzymania, żywienie, genetyka oraz poziom higieny. Same szczepienia nie wystarczą, jeśli pozostałe elementy nie będą dopilnowane i odpowiednio prowadzone.
Redukcja stresu oraz zmniejszenie zagęszczenia świń także bardzo pomagają w zapobieganiu chorobom w stadzie. W żywieniu ważne jest stosowanie odpowiedniego poziomu witaminy E i selenu oraz antyoksydantów i bioflawonoidów. Zwłaszcza jeśli występują problemy z zapaleniem mięśnia sercowego, potwierdzone przy zakażeniach cirkowirusowych, ponieważ wykrywane są coraz to nowsze typy tego wirusa.
W 2019 roku w Chinach po raz pierwszy wykryto cirkowirusa świń typu 4 (PCV4). U świń notowano ciężki przebieg choroby. Patogen pojawił się później także w Korei Południowej i Tajlandii oraz w Hiszpanii.
Odkrycie nowego genotypu cirkowirusa wskazuje na potrzebę wdrożenia intensywniejszych działań monitorujących, obejmujących również zwierzęta bezobjawowe. Istotne zróżnicowanie genotypów sprawia, że należy też dokładniej ocenić skuteczność obecnie stosowanych szczepionek i testów diagnostycznych. Płyn ustny pozyskany od świń może być wykorzystywany do monitorowania występowania cirkowirusów PCV2 oraz PCV3 w chlewniach i procesu eliminacji ich ze stada.
Dominika Stancelewska
