Żywienie świń: Słodka i pachnąca pasza na zachętę

Prosięta najbardziej wymagające

Prosięta to grupa zwierząt najbardziej wymagająca pod względem warunków odchowu i żywienia. Potrzebują one właściwych pasz, gdyż tylko to zagwarantuje im dobry start, a im lepszy start, tym większe korzyści z odchowu i produkcji. Najbardziej newralgiczny moment to oczywiście odłączenie prosiąt od lochy, gdyż wszelkiego rodzaju zaburzenia w tym okresie powodują powstawanie ogromnych strat w produkcji trzody chlewnej. Każda biegunka to bowiem spadek mięsności świń o 1%. Dzieje się tak za sprawą uszkadzania kosmków jelitowych. Pogarsza się wchłanianie paszy i zmniejsza się ilość białka wbudowanego w mięśnie.

Przy złym przygotowaniu prosiąt do trawienia pasz stałych ryzyko wystąpienia choroby obrzękowej wzrasta pięciokrotnie. Dlatego tak bardzo ważne jest wczesne dokarmianie prosiąt. Zdarza się jednak, że nie chcą one pobierać paszy w tak wczesnym okresie życia. Istnieją jednak sposoby, by zachęcić je do jedzenia, wykorzystując fakt, że bardzo dobrze rozróżniają one smaki, zwłaszcza słodki i słony. Zapewnienie odpowiedniego pobrania paszy stałej przez prosięta przebywające przy maciorach oraz ich dobre zdrowie gwarantują szybsze i wyższe pobranie paszy po odsadzeniu. Do czynników, które wpływają na pobranie paszy stałej przez prosięta należą:

Przyjemny smak i zapach paszy zachęca zwierzęta do pobrania większej ilości karmy, gdyż podrażnia ich receptory smakowe i zapachowe, wpływając na zwiększenie wydzielania śliny i soków trawiennych, co poprawia żerność. W celu poprawy walorów organoleptycznych do pasz dodaje się substancje smakowo-zapachowe, szczególnie w przypadku skarmiania pasz o wysokiej wartości odżywczej, ale niezbyt odpowiadających podniebieniu świń.

• Równie ważne jak dla prosiąt jest skomponowanie smacznej paszy dla loch karmiących, które muszą zjadać jej bardzo dużo

W praktyce często też ogranicza się w dawkach udział pasz, których smak może wpływać na obniżenie pobrania paszy, np. żyto, śruta z bobiku, pasze mineralne czy poekstrakcyjna śruta rzepakowa. Dodatki aromatyczne nadają paszy nie tylko pożądany zapach, ale także zawierają substancje poprawiające jej smakowitość oraz wykorzystanie, a niektóre ograniczają także ilość amoniaku i siarkowodoru w odchodach.

Smak i zapach to czynniki szczególnie ważne dla prosiąt przy skróconym okresie karmienia przez lochę. Jest to czas o wysokim nasileniu stresu, a prosięta muszą wcześnie i szybko pobierać pasze stałe, umożliwiające im właściwy wzrost. Udział cukrów poprawia smakowitość i wyjadanie paszy, jednak zbyt wczesne podawanie sacharozy może wywołać gwałtowną fermentację oraz spowodować uszkodzenie jelit i nerek. Na smakowitość mieszanek paszowych dla prosiąt korzystnie oddziałuje także dodatek tłuszczu oraz mleka odtłuszczonego w proszku i innych preparatów mlekozastępczych.

• Każda zmiana mieszanki paszowej może spowodować zmniejszenie jej pobrania, dlatego powinny się one jak najmniej różnić smakiem i zapachem

Produkty mogą być aromatyzowane mlekiem lochy, które zachęca młode zwierzęta do szybkiego i bezstresowego pobierania paszy, gdyż kojarzy się z pokarmem pobieranym od matki. Naturalne aromaty mleczne pochodzą najczęściej z dodatku słodkiej suszonej rozpyłowo serwatki lub też innych produktów mlecznych. Dla prosiąt często dodaje się także aromat świeżego masła.

Wpływ stosowania dodatku aromatu jest szczególnie widoczny w fazie starter (21–35 dni po odsadzeniu), gdzie wyraźnie zapobiega spadkowi pobrania paszy przy przejściu z żywienia mieszanką o większej smakowitości do mniejszej smakowitości.

Oprócz stosowania dodatków zapachowo-smakowych w żywieniu najmłodszych zwierząt, warto zastanowić się nad stosowaniem takich komponentów w żywieniu loch karmiących. Niektóre z tych substancji przechodzą do mleka lochy, a wtedy prosięta będą kojarzyły zapach i smak nowej paszy z mlekiem matki.

Dodatki smakowe zawierają w swoim składzie cukry oraz substancje słodzące (sacharyna, jedno- i dwucukry). Prosięta bowiem lubią słodki smak. O ile w przypadku prosiąt ssących można zastosować podwyższoną dawkę słodzików w paszy, o tyle w przypadku prosiąt odsadzonych nie jest to zalecane z prostej zależności pomiędzy ośrodkiem łaknienia i sytości. Wprowadzając do organizmu większe niż naturalne ilości cukru powodujemy większy wyrzut insuliny, która jak wiadomo uruchamia ośrodek sytości, dając sygnał o tym, że organizm nie jest głodny. W efekcie powoduje to spadek pobrania paszy, czyli prosięta pobierają mniej składników odżywczych, w tym również białka, co powoduje spadek przyrostów. Natomiast wykorzystując to, że prosięta zaraz po smaku słodkim tolerują smak słony, możemy zachęcić je do pobierania paszy poprzez dodatek mączki rybnej.

Zmysł smaku (a także węchu) odgrywa istotną rolę w pobieraniu i trawieniu pokarmu, a także w regulacji mechanizmów głodu i sytości. Kubki smakowe występują u świń w śluzówce jamy gębowej oraz na brodawkach języka i mają zdolność rozróżniania smaku gorzkiego, słonego, słodkiego i kwaśnego. Wrażliwość na bodźce smakowe zależy między innymi od temperatury i cech osobniczych, a substancje muszą być rozpuszczone w wodzie lub w wydzielinie otaczającej receptory smakowe. Wrażenia smakowe są ponadto ściśle związane z wrażeniami zapachowymi.

Świnie preferują smak słodki oraz delikatnie kwaśny, a nie lubią smaku gorzkiego i zbyt kwaśnego. Smak gorzki jest zwykle powiązany ze związkami nieorganicznymi, jak elektrolity oraz niektórymi związkami antyżywieniowymi (alkaloidy, taniny), natomiast smak słodki pochodzi od związków organicznych, jak polisacharydy, glicerol, alkohole, aldehydy i ketony. Niektóre nieorganiczne minerały także mają smak słodki, natomiast większość białek jest pozbawionych smaku, a z kolei inne są bardziej słodkie niż cukier.

Ponieważ trzoda chlewna preferuje smak słodki, jako dodatki stosuje się substancje słodzące zawierające mono- i disacharydy lub ich substytuty (sorbit, ksylit, mannit), pozwalające poprawić smak pasz zgodnie z upodobaniami zwierząt. Słodziki można podzielić na żywieniowe (podnoszące kaloryczność dawki, np. sacharoza) i nie-żywieniowe (np. sacharyna). Prosięta chętnie też piją wodę z dodatkiem cukru, glutaminianu sodu i syropu kukurydzianego.

Suszona rozpyłowo plazma to smakowity i wartościowy dodatek do paszy dla prosiąt w okresie prestarter i starter, wpływający na wzrost pobrania paszy. Również produkty uboczne przy produkcji czekolady przy niskim ich udziale wzmagają zainteresowanie prosiąt paszą (szczególnie czekolada mleczna), natomiast przy udziale wyższym niż 15% w dawce wpływają już negatywnie na przyrosty młodych zwierząt. Tuczniki tolerują natomiast do 30% udziału odpadów czekoladowych w dawce bez ujemnego wpływu na masę ciała i jakość tuszy. Również melasa jest produktem ubocznym stosowanym jako dodatek słodzący w paszach dla świń.

• Ze względu na preferencje smakowe świń w paszach najczęściej stosuje się słodziki, aromaty mleczne i owocowe, a także dodatki ziołowe zawierające olejki eteryczne

Świnie są bardzo wrażliwe na zmianę paszy nie tylko podczas przejścia od smakowitej paszy prestarter do mniej smakowitej mieszanki starter, ale także w okresie tuczu. Przy zmianie składników paszy często obserwuje się obniżenie pobrania nowej mieszanki. Wykorzystanie dodatków smakowo-zapachowych umożliwia skrócenie czasu adaptacji zwierząt do nowej paszy, zawierającej często komponenty tańsze i mniej smaczne. W doświadczeniach z udziałem w mieszankach powyżej 18% poekstrakcyjnej śruty rzepakowej, nasion roślin strączkowych, nasion słonecznika lub sorgo stwierdzono, że dodatek smakowo-zapachowy zachęca zwierzęta do większego pobrania paszy.

W przypadku prosiąt gorzej trawione są produkty sojowe i wpływają negatywnie na pobranie paszy, co w konsekwencji prowadzi do obniżenia przyrostów. Jednakże zaleca się dodatek śruty sojowej do mieszanek dla starszych prosiąt w celu przyzwyczajania do pobierania białka roślinnego. Pasza jednocześnie musi charakteryzować się wysoką strawnością składników pokarmowych, co zagwarantuje również wyższe jej pobranie. Ilość pobranej paszy jest istotna także dla loch prośnych i karmiących, które muszą zjadać duże dawki. Lochy w okresie laktacji preferują smak czekoladowy, waniliowy i klonowy.

Jako naturalne dodatki zapachowe i smakowe często stosowane są zioła, które zawierają olejki eteryczne powodujące wzrost zainteresowania zwierząt karmą. Pobudzają one gruczoły w błonie śluzowej do większego wydzielania soków (enzymy, kwas żołądkowy, hormony układu pokarmowego). Dzięki temu trawienie jest lepsze, a zwierzęta odczuwają szybciej głód. Dodatkowym profitem tego typu dodatków jest ich działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwutleniające. Wpływają one korzystnie na mikroflorę przewodu pokarmowego, metabolizm i układ immunologiczny.