Zboża są podstawowym surowcem używanym do produkcji mieszanek paszowych dla świń. Dostarczają energii, a ze względu na znaczny udział w dawce pokarmowej, także sporo białka. Szacuje się, że dostarcza ono 40–85% energii w dawkach dla świń. Wartość energetyczna ziarna zbóż uzależniona jest jednak nie tylko od składu chemicznego, również warunki zbioru, suszenia i przechowywania mogą wpływać na poziom energii w zbożach. Należy pamiętać, że użycie złej jakości zboża w żywieniu świń będzie powodem zmniejszenia pobrania paszy i pogorszenia jej wykorzystania oraz obniżenia przyrostów dziennych.
Jęczmień i pszenica w żywieniu świń
W żywieniu świń najczęściej wykorzystuje się jęczmień, który może stanowić w tuczu nawet 70% dawki. W żywieniu prosiąt i warchlaków udział tego zboża w dawce nie powinien przekraczać 40%. Jęczmień jest ziarnem o najbardziej stałym składzie chemicznym niezależnym od odmiany. Ziarno jęczmienia nie zawiera czynników antyżywieniowych, dzięki temu może być skarmiane praktycznie w nieograniczonych ilościach nawet jako jedyne zboże w tuczu. Świnie pobierają jęczmień chętnie i jest on bardzo dobrze trawiony. Wywiera również korzystny wpływ na jakość mięsa i słoniny. W niektórych krajach, na przykład w Danii, ziarno jęczmienia z uwagi na dużą zawartość włókna jest stosowane wyłącznie w żywieniu loch prośnych. Pozostałe grupy technologiczne żywione są pszenicą, którą w żywieniu świń można stosować bez ograniczeń w zależności od potrzeb pokarmowych zwierząt. Jednak jej wysoki udział w mieszankach zmniejsza opłacalność tuczu świń. Jest niezbędnym składnikiem pasz dla prosiąt, a także wymagających dużej koncentracji energii w dawce loch karmiących.
Pszenżyto daje dobre wyniki w produkcji trzody chlewnej
Dzięki temu, że jest to zboże powstałe ze skrzyżowania pszenicy z żytem, zawiera mniej substancji antyżywieniowych niż żyto. Uważane jest za konkurencyjne ziarno w stosunku do jęczmienia. Stosuje się je w ilości od 25% w żywieniu prosiąt do nawet 70% w dawce na końcowy okres tuczu. Przy bilansowaniu dawek z udziałem pszenżyta należy jednak brać pod uwagę jego zmienny skład chemiczny i wahania w zawartości związków antyżywieniowych. Z tego też względu bezpieczniej jest stosować bardziej umiarkowane ilości tego zboża w paszach dla świń.
Dostarcza energii
Tradycyjnie stosowane surowce paszowe pozwalają optymalizować skład mieszanek paszowych, jednak ich ceny są bardzo zbliżone, co powoduje znaczną trudność w manewrowaniu kosztami produkcji. Obniżenie nakładów wymaga zastosowania rozwiązań niekonwencjonalnych, jak na przykład zastosowanie kiszonego ziarna kukurydzy czy CCM w miejsce śrutowanego zboża. Wadą tego rozwiązania jest podwyższona wilgotność surowca, a co za tym idzie mieszanki paszowej, co może powodować zbrylanie się paszy. Można też wprowadzić do żywienia znaczący udział taniego surowca o wysokiej zawartości suchej masy, jakim jest żyto.
Przyczyną ograniczania stosowania żyta w żywieniu trzody chlewnej były wyniki badań wskazujące na obniżanie wskaźników produkcyjnych, przede wszystkim spadek przyrostów masy ciała, a także wzrost zużycia paszy. W ostatnich latach pojawiło się jednak wiele nowych odmian tego zboża, których zastosowanie w żywieniu świń nie powoduje takich problemów ze wskaźnikami tucznymi. Nowoczesne odmiany żyta, poza kukurydzą są dobrym źródłem energii. Chociaż niektórzy uważają, że kukurydza wyprodukowana w naszym kraju z uwagi na duże porażenie mikotoksynami nie jest dobrą paszą w żywieniu trzody. Wartość pokarmowa żyta jest ograniczana zawartością substancji antyżywieniowych. Nie powinno podawać się żyta maciorom wysoko prośnym i karmiącym ani prosiętom, można natomiast maciorom luźnym i niskoprośnym (25% w mieszance).
- Gatunek oraz jakość zbóż użytych do produkcji pasz dla świń decydują o opłacalności tuczu
Jak przekonują przedstawiciele KWS Lochow Polska, wstępne badania z udziałem 25 i 50% żyta w paszach grower i finiszer przeprowadzone na świniach hybrydowych PIC pokazały bardzo dobre efekty w zakresie tempa wzrostu i ekonomicznych wskaźników tuczu, przy jednak nieco podwyższonym zużyciu paszy. Wyniki te skłoniły firmę do dalszego testowania żyta w żywieniu świń z dalszym podnoszeniem jego udziału w mieszankach.
Żyto obniża koszty
Tym razem w tuczu wykorzystano świnie genotypu DanBred w cyklu otwartym przy zastosowaniu 30 i 60% żyta w growerze i finiszerze. Analizom poddano 460 zwierząt. Grupa kontrolna żywiona była mieszanką pełnoporcjową zawierającą ziarno pszenicy i jęczmienia w proporcji pół na pół uzupełnione poekstrakcyjną śrutą sojową. Grupa doświadczalna otrzymywała paszę, w której ograniczono proporcjonalnie zawartość pszenicy i jęczmienia, wprowadzając w to miejsce odpowiednio 30% żyta hybrydowego w growerze i 60% w finiszerze. Starano się zachować ten sam poziom białka i energii w mieszankach kontrolnych i doświadczalnych. Analizom poddano tempo wzrostu, zużycie paszy na 1 kg przyrostu (FCR) oraz koszt przyrostu masy ciała w poszczególnych fazach i w całym tuczu.
Dodatek 30% żyta spowodował istotny wzrost średniego przyrostu masy ciała świń w fazie żywienia growerem. Udział 60% w paszy finiszer obniżył natomiast tempo wzrostu w stosunku do fazy grower oraz w stosunku do grupy kontrolnej. Odnotowano też różnicę na korzyść grupy kontrolnej w zakresie zużycia paszy w fazie żywienia finiszerem i w całym tuczu, jednak różnice te nie były statystycznie istotne. Znaczące różnice w cenie mieszanek paszowych spowodowały utrzymanie się kosztów tuczu w grupie doświadczalnej na niższym poziomie w każdej fazie, jak też w całym analizowanym okresie. Natomiast podstawowe wskaźniki produkcyjne, takie jak tempo wzrostu i zużycie paszy na kilogram przyrostu masy ciała, nie uległy istotnym zmianom po zastosowaniu żyta jako głównego surowca zbożowego w tuczu dwufazowym świń.
| Tab. 1. Wskaźniki tuczne w doświadczeniu z wykorzystaniem dużych dawek żyta | ||
| Parametr | Grupa kontrolna | Grupa doświadczalna |
| Przyrost masy ciała grower (g/dzień) | 1130 | 1177 |
| Przyrost masy ciała finiszer (g/dzień) | 1145 | 1094 |
| Przyrost masy ciała całość (g/dzień) | 1134 | 1142 |
| Czas trwania tuczu (dni) | 84,17 | 84,12 |
| FCR grower | 2,85 | 2,85 |
| FCR finiszer | 2,67 | 2,77 |
| FCR całość | 2,74 | 2,82 |
| Cena growera (zł) | 1022 | 973 |
| Cena finiszera (zł) | 969 | 858 |
| Koszt przyrostu 1 kg m.c. grower (zł) | 2,91 | 2,77 |
| Koszt przyrostu 1 kg m.c. finiszer (zł) | 2,49 | 2,38 |
| Koszt przyrostu 1 kg m.c. całość (zł) | 2,75 | 2,63 |
| Koszt paszy na sztukę (zł) | 261,50 | 251,57 |
| Koszt warchlaka | 250,82 | 252,19 |
| Koszt bezpośredni | 512,32 | 503,76 |
Testy w terenie
Autorzy badania podkreślają pozytywny wpływ dodatku żyta na jakość tusz wieprzowych oraz technologiczną i konsumpcyjną wartość słoniny i tłuszczu śródmięśniowego. Średnia masa żywca nie różniła się istotnie pomiędzy grupami, odnotowano natomiast tendencję do różnicy na korzyść grupy kontrolnej w średniej masie tuszy i tym samym wydajności rzeźnej. Spadek wydajności rzeźnej tusz przy równoczesnym wzroście ich mięsności w wyniku zastosowania żyta spowodował ujednolicenie średniej wartości tuszy, jednak dzięki obniżonym kosztom tuczu jednostkowy dochód produkcji żywca okazał się wyższy przy zastosowaniu żyta jako głównego składnika mieszanek paszowych. Jak podkreślają autorzy badań, istotne obniżenie stopnia otłuszczenia, zwłaszcza w porównaniu z wcześniej przeprowadzanymi testami, wskazuje, że wykorzystane w tym doświadczeniu zwierzęta dzięki wyższemu potencjałowi genetycznemu są w stanie wydajniej wykorzystać energię z ziarna żyta na przyrost masy mięśniowej.
| Tab. 2. Wskaźniki rzeźne w doświadczeniu z wykorzystaniem dużych dawek żyta | ||
| Parametr | Grupa kontrolna | Grupa doświadczalna |
| Masa żywca (kg) | 123,09 | 123,69 |
| Masa tuszy (kg) | 96,89 | 95,77 |
| Wydajność rzeźna (%) | 79,00 | 77,78 |
| Grubość słoniny T1 (mm) | 15,53 | 14,24 |
| Grubość słoniny T2 (mm) | 18,11 | 16,47 |
| Grubość polędwicy M1 (mm) | 60,44 | 60,35 |
| Grubość polędwicy M2 (mm) | 58,30 | 59,78 |
| Mięsność (%) | 57,12 | 58,09 |
Dominika Stancelewska
Zdjęcia: Dominika Stancelewska
